نگاهی به شیوۀ صورت بندی گفتمانِ تاریخ کاربردی در غرب

ایدۀ کاربردی کردنِ تاریخ همچون بسیاری دیگر از علوم انسانی و اجتماعی مسئلۀ چندان تازه ای نیست امّا در یک دو دهۀ اخیر به صورت جدّی به یک پارادایم جدید در دانش تاریخ تبدیل شده است که اغلب با عنوانِ کلی و ممزوجِ «تاریخ عمومی/کاربردی» از آن یاد می شود. تاریخ عمومی با هدفِ عمومی سازی و کاربردی کردن تاریخ در غرب، مانیفستی علیه گسستِ گذشته و اکنون در سنّت کلاسیک، همچنین گامی پیشرو برای نقد ِتاریخ نظری و دانشگاهی و درنهایت تلاشی برای طرح تعاملِ «مورّخ- اکنون» در مقابل بدیل سنّتی آن «مورّخ- گذشته» بود. پرسش این است که تاریخ کاربردی کجا، چگونه و با طرح چه استدلال ها و مفاهیمی به صورت یک گفتمان مسلط درآمد و در چه محورهایی گسترش و کاربست عینی پیدا کرد. پاسخ گویی به این پرسش ها برای فهم دوگانۀ تاریخ نظری و تاریخ کاربردی نیز در عصر مدرن اهمّیت به سزایی دارد. مقاله حاضر بنا دارد به صورت موردی، برخی از مهم ترین مفاهیم در صورت بندی ِگفتمان تاریخ عمومی /کاربردی را در سنّت غربی واکاوی کند تا تصویر بهتری از خاستگاه و چگونگیِ تکوین این ایده از دانش تاریخ – در جهتِ اتصال به جامعه و زمان حال-داده شود. پرداختن به این عقبه، البته فرصتی برای بازاندیشی در ظرفیّت تاریخ کاربردی و بومی سازی آن در ایران را نیز به وجود می-آورد.