مطالعه‌ انتقادی تاریخ نگاری هنر توسّط نویسندگان ایرانی در دوره‌ اسلامی

تاریخ نگاری هنر ایران، به خصوص بخشی که توسّط نویسندگان ایرانی نگاشته شده حوزه ای است که در طول سالیان بی تغییر و حتی در رکود بود و عملاً دستاوردی در راستای ارتقا فهم عمومی از تاریخ و فرهنگ گذشته و برقراری رابطه ای بین دو زمان گذشته و حال نداشته است. پژوهش حاضر با توجّه به این مسئله و مدنظر قرار دادن نویسندگان ایرانی این حوزه بر آن است تا از طریق آسیب شناسی شیوه های رایج تاریخ نگاری هنر در ایران به شناختی درست از این شیوه ها و متعاقب آن به درکی درست و انتقادی از گذشته فرهنگی ایران برسد. ازاین رو نوشتار حاضر درصدد پاسخ به این سوالات برآمد که اگر هر اثر نگارش شده در این حوزه به عنوان یک نقطه برجسته در مسیر تاریخ نگاری هنر ایرانی در نظر گرفته شود، رابطه این نقاط از آغاز تا رسیدن به زمان حال با یکدیگر چگونه بوده است؟ و آیا جریان مدونی از تاریخ نگاری هنر در ایران وجود داشته و اگر چنین است ویژگی های آن چیست و چگونه منجر به شناخت و درکی درست از تاریخ هنر ایران می شود؟ پژوهش حاضر به روشی توصیفی- تحلیلی انجام شده و داده های آن از طریق تحلیل محتوا تشریح و تبیین شده اند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که روند تحوّلات این حوزه دانش از طریق پیوستاری که توسّط آثار متعدّد تاریخ نگاری شکل گرفته باشد قابل بررسی نیست و عمدتاً در قالب نقاط پراکنده ای مشهود است که در برهه هایی از زمان شکل گرفته و بارها توسّط دیگر نویسندگان با اندکی تغییر مورد تکرار قرار گرفته است. نهایتاً چون تعریف دقیقی از «تاریخ هنر» و «تاریخ‌نگاری هنر» نزد متخصّصان حوزه تاریخ هنر شکل نگرفته، امروزه بعد از گذشت سالیان طولانی هنوز فهمی دقیق و ادراکی مولد (مولد آرا نوین) در رابطه با این حوزه شکل نگرفته و آنچه حاصل شده صرفاً گسست از فرهنگ عمیقی است که تحت عنوان گذشته مقابل ما قرار دارد.