به‌کارگیری نقشه شناختی فازی در طراحی سیستم تصمیم یار در بیماری دیابت بی‌مزه

هدف: در طول تاریخ حیات بشری، بیماری‌ها یکی از مهم‌ترین تهدیدها برای انسان‌ها به شمار رفته‌اند که در صورت عدم‌تشخیص یا تشخیص درست و به‌موقع، تاثیرات مخرب و جبران‌ناپذیری بر زندگی انسان‌ها دارند. وجود پارامترهای متعدد در برخی مسایل موجب پیچیدگی موضوع موردبررسی می‌شود. به همین دلیل در چند دهه اخیر، ابزار تشخیص رایانه‌ای و تصمیم‌گیری با هدف کمک به پزشک در تصمیم‌گیری‌ها به‌صورت سیستم تصمیم‌یار موردتوجه قرار گرفته است. از آن‌ جهت که علایم اولیه بیماری دیابت بی‌مزه بسیار شبیه به بیماری دیابت شیرین است و تشخیص افتراقی گونه‌های مختلف بیماری دیابت بی‌مزه حایز اهمیت است، این بیماری در پژوهش فعلی موردبررسی قرار گرفت.روش‌شناسی پژوهش: در این پژوهش براساس مطالعات کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از تجربیات و نظرات خبرگان به بررسی و تعیین عوامل بیماری دیابت بی‌مزه مرکزی و کلیوی پرداخته شد؛ سپس با استفاده از نرم‌افزارهای spss و fcmapper و pajek تحلیل نقشه‌های شناختی فازی، به‌منظور بررسی عوامل و روابط بین آن‌ها صورت گرفت.یافته‌ها: نتایج حاصل از تحلیل نقشه‌های شناختی فازی در بیماری دیابت بی‌مزه مرکزی، عوامل بهبود غلظت ادرار پس از مصرف وازوپرسین و حجم ادرار> 40ml/kg و اسمولاریتی 300 mosm/l و در بیماری دیابت بی‌مزه کلیوی، عوامل عدم پاسخ کلیه‌ها به مصرف وازوپرسین مصنوعی (عدم‌تغییر غلظت ادرار) و پر ادراری، به‌عنوان تاثیرگذارترین و مهم‌ترین متغیرها شناسایی شدند که باید موردتوجه ویژه قرار گیرند.اصالت/ارزش‌افزوده علمی: تا کنون برای این بیماری درمان قطعی کشف نشده و اگر فردی به آن مبتلا شد تا آخر عمر درگیر خواهد بود؛ اما با تشخیص سریع‌تر و به‌موقع می‌توان از پیشرفت آن و آسیب‌های عدم درمان که می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد، جلوگیری کرد. برای اولین بار است که شناسایی، رتبه‌بندی و تاثیر علایم بیماری دیابت بی‌مزه مرکزی و کلیوی با استفاده از نقشه‌های شناختی فازی و نرم‌افزار spss و fcmapper و pajek موردبررسی قرار گرفته است.

using the fuzzy cognitive map in designing a decision support system in diabetes insipidus

purpose: throughout the history of human life, diseases have been considered one of the most important threats to humans; which have destructive and irreparable effects on people’s lives if they are not diagnosed or diagnosed correctly and on time. the existence of multiple parameters in some problems causes the complexity of the investigated subject; for this reason, in the last few decades, computer diagnosis and decision-making tools with the aim of helping the doctor in making decisions have been considered as a decision support system. because the initial symptoms of diabetes insipidus are very similar to diabetes mellitus and the differential diagnosis of different types of diabetes insipidus is important, this disease was investigated in the current research.methodology: in this research, based on library studies and using the experiences and opinions of experts, the factors of central and renal diabetes insipidus were examined and determined; then, using spss, fcmapper, and pajek software, fuzzy cognitive maps were analyzed in order to investigate factors and relationships between them.findings: the results of the analysis of fuzzy cognitive maps in central diabetes insipidus, the factors that improve urine concentration after taking vasopressin and urine volume > 40 ml/kg and osmolarity of 300 mosom/l, and in renal diabetes insipidus, the factors of kidney failure synthetic vasopressin use (no change in urine concentration) and hyperuria were identified as the most influential and important variables that should be given special attention.originality/value: so far, no definitive treatment has been discovered for this disease, and if a person is infected with it, it will affect him for the rest of his life. but with a faster and timely diagnosis, it can be prevented from progressing and the damage of lack of treatment, which can be irreparable. for the first time, the identification, ranking and impact of central and renal diabetes insipidus disease symptoms have been investigated using fuzzy cognitive maps and spss, fcmapper and pajek software.