کاربرد روش تحلیل پوششی داده‌ها در بررسی عملکرد تولیدکنندگان گندم‌آبی با رویکرد محیط‌زیستی

هدف: در مطالعه حاضر کارایی فنی و کارایی محیط‌زیستی تولیدکنندگان گندم آبی 31 استان کشور با لحاظ کردن انتشار گاز co2 به‌عنوان ستانده نامطلوب طی سال ‌های زراعی 1385-1397 بررسی شد.روش‌شناسی پژوهش: روش تحلیل پوششی داده‌ها و شاخص بهره‌ وری مالم‌ کوئیست تحت دسترسی طبیعی و مدیریتی به‌کار گرفته شد. مقدار تولید گندم به‌عنوان ستانده مطلوب، میزان انتشار دی‌ اکسید‌کربن حاصل از تولید گندم آبی به‌عنوان ستانده نامطلوب در شاخص مالم ‌کوئیست استفاده شد. جهت تعیین میزان انتشار گاز  co2 از ضرایب انتشار میزان انتشار دی‌ اکسید‌کربن هر نهاده تولیدی و میزان استفاده آن‌ها در منطقه موردمطالعه استفاده شد.یافته‌ها: نتایج شاخص بهره ‌وری مالم ‌کوئیست با عدم وقوع تقاطع مرزی نشان داد تحت دسترسی طبیعی استان خراسان‌رضوی بالاترین مقدار شاخص را داشته است. استان کرمانشاه کارایی قوی و استان فارس کارایی فنی ضعیف در کشت گندم آبی دارند. تحت دسترسی مدیریتی آذربایجان شرقی بالاترین کارایی را دارد و استان‌ های اردبیل، بوشهر، فارس، کرمانشاه و هرمزگان با ده سال سابقه شاخص بهره‌وری مالم‌ کوئیست بیش تر از یک، استان ‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی، کردستان و لرستان با شش سال سابقه شاخص بهره‌ وری مالم ‌کوئیست کمتر از یک مواجه بودند. نتایج شاخص بهره‌ وری مالم‌ کوئیست با وقوع تقاطع مرزی نشان می ‌دهد که تحت دسترسی طبیعی این شاخص در همه استان ‌ها بیش تر از یک است. تحت دسترسی مدیریتی در همه استان‌ ها کم تر از یک است.اصالت/ارزش‌افزوده علمی: پیشنهاد می‌ شود کارایی فنی و کارایی محیط‌زیستی را برای سایر محصولات زراعی محاسبه نمود و میزان انتشار گازهای گلخانه‌ ای co2، n2o و ch4 را به‌عنوان ستانده نامطلوب برآورد کرد. الگوی شاخص بهره‌ وری مالم‌ کوئیست را می‌ توان بر اساس پهنه‌ بندی اگرواکولوژیکی برای هر استان یا هر کشور انجام داد. با توجه به گرم شدن کره زمین و پدیده تغییر اقلیم استان ‌هایی که کارایی محیط‌زیستی بیشتری در تولید گندم آبی دارند در اولویت کشت قرار بگیرند.

the application of the data envelopment analysis method in investigating the performance of irrigated wheat producers with an environmental approach

purpose: in this study, the technical efficiency and environmental efficiency of irrigated wheat producers in 31 provinces of the country were investigated by considering the emission of co2 as an undesirable output during the years 1385-1397.methodology: data envelopment analysis and the malmquist productivity index were used under natural disposability and managerial disposability. in the malmquist index, the amount of wheat production was used as the desired output, and the amount of carbon dioxide emission from the production of irrigated wheat was used as the undesirable output. to determine the amount of co2 emission, the carbon dioxide emission coefficients related to each production input and the amount of their use in the study area were used.findings: the results of the malmquist productivity index with the absence of border crossing showed that under the natural disposability, khorasan-razavi has the highest index value. kermanshah province has strong efficiency, and fars has weak technical efficiency in irrigated wheat cultivation. also, the results under managerial disposability showed that east azerbaijan has the highest efficiency. ardabil, bushehr, fars, kermanshah, and hormozgan, with ten years of malmquist productivity index more than one, east azerbaijan, west azerbaijan, chaharmahal and bakhtiari, north khorasan, kurdistan, and lorestan had a six-year history of malmquist productivity index less than one. the results of malmquist’s productivity index with the occurrence of border crossing show that under natural disposability, this index is more than one in all provinces. it is, although, under managerial disposability, less than one in all provinces.originality/value: it is recommended that farmers’ knowledge and awareness of the side effects of irrigated wheat production on the environment be increased through training courses and classes. considering the climate change, the provinces that have more environmental efficiency in the production of irrigated wheat should be prioritized for cultivation.