مدل مکان‌یابی بهینه‌ی استقرار پایانه‌های اتوبوس‌رانی و میزان ارزیابی عوامل موثر بر آن

هدف: پایانه‌ها، مراکز عمده مسافربری شهری هستند که نقش مهم جمع‌آوری تقاضا و پخش آن را در شبکه بر عهده‌دارند. عملکرد صحیح پایانه‌ها درگرو برنامه‌ریزی درست آن‌ها است که بخش مهمی از آن به مکان‌یابی اصولی آن‌ها اختصاص می‌یابد. مسئله مکان‌یابی پایانه‌های اتوبوس‌رانی درون‌شهری ازجمله مسائل بهینه‌سازی محسوب شود. روش‌شناسی پژوهش: روش مذکور مبتنی بر چهار مرحله متوالی است که بر اساس آن، در مرحله اول و دوم نقاط کاندید احداث پایانه اتوبوس‌رانی درون‌شهری با توجه به شبکه خطوط اتوبوس‌رانی و محل تمرکز خطوط و همچنین با توجه به پایانه‌های موجود انتخاب می‌شوند. در مرحله سوم هزینه ساخت و تملک، ارزش دسترسی به کاربری‌های مجاور و همین‌طور میزان پوششی که هر یک از نقاط کاندید در سطح شهر ایجاد می‌کنند، نقاط کاندید ارزش‌گذاری می‌شوند. درنهایت، در مرحله چهارم، مسئله به کمک روش برنامه‌ریزی آرمانی از حالت چند هدفه به یک مسئله تک هدفه بیشینه‌سازی تبدیل می‌شود که درنتیجه آن نقاط برتر از بین نقاط کاندید شناسایی می‌شوند. به‌منظور درک بهتر روش پیشنهادی، مسئله مکان‌یابی پایانه‌ها در مورد شهر شیراز پیاده‌سازی گردید که درنهایت الگوریتم پیشنهادی 3 نقطه را به‌عنوان نقاط نهایی جهت ساخت پایانه اتوبوس‌رانی درون‌شهری برگزید. یافته‎ها: بررسی نتایج حاصل از مدل و پارامترهای نقاط برگزیده نشان می‌دهد که این نقاط، ازجمله نقاط مهم و تاثیرگذار جهت ساخت پایانه هستند و با خط‌مشی سازمان اتوبوس‌رانی شهرداری شیراز در جهت مکان‌یابی پایانه‌‌ها نیز همخوانی نسبت خوبی دارد. اصالت/ارزش‌افزوده علمی: در این مقاله از روشی ابتکاری جهت حل مسئله مکان‌یابی پایانه‌ها استفاده‌شده است که موجب تقویت دانش موجود می‌شود.

Optimal Location Model of Bus Terminals and Evaluation of Factors Affecting It

Purpose: Terminals are major urban passenger centers that play an important role in collecting demand and distributing it on the network. The proper functioning of terminals depends on their proper planning, an important part of which is devoted to their principled location. The issue of locating intracity bus terminals should be considered as optimization issues. Methodology: The mentioned method is based on four consecutive stages, according to which, in the first and second stages, the candidate points for the construction of intercity bus terminals are selected according to the network of bus lines and the location of the lanes, as well as according to the existing terminals. In the third stage, the cost of construction and acquisition, the value of access to adjacent uses, as well as the amount of coverage that each candidate points provide in the city, are evaluated. Finally, in the fourth stage, the problem is transformed from a multiobjective mode to a singleobjective maximization problem using the ideal planning method, as a result of which the top points are identified among the candidate points. In order to better understand the proposed method, the problem of locating terminals was implemented in the city of Shiraz, which finally selected the proposed 3point algorithm as the final points for the construction of intercity bus terminals. Findings: Examination of the results of the model and parameters of selected points shows that these points are among the important and effective points for the construction of the terminal and are relatively in good agreement with the policy of Shiraz Municipality Bus Organization in locating the terminals. Originality/Value: In this paper, an innovative method is used to solve the problem of locating terminals, which strengthens the existing knowledge.