تحلیل فضایی مولفه‌های مصرف انرژی در استان‌های ایران

شناسایی و تحلیل مولفه‌های مصرف انرژی می‌تواند فرصت‌هایی را برای بهینه‌سازی مصرف انرژی فراهم کند به‌ویژه اگر همراه با تحلیل فضایی باشد. هدف اصلی تحقیق حاضر تحلیل تابلویی فضایی عوامل تعیین‌کننده مولفه‌های مصرف انرژی (فعالیتی، شدتی و ساختاری) برای 31 استان ایران می‌باشد. برای این منظور، نخست با رویکرد تحلیل عاملی، مصرف انرژی با به‌کارگیری آخرین داده های قابل دسترس طی دوره زمانی 1396-1390 تجزیه شده و سپس، با استفاده از رگرسیون داده های تابلویی فضایی، عوامل تعیین‌کننده مولفه‌های مصرف انرژی استان‌های کشور بررسی شده است. براساس یافته‌های این مطالعه، اولاً مدل دوربین فضایی به‌عنوان مدل فضایی مطلوب انتخاب شده است. ثانیاً ارزش افزوده (شاخص فعالیت)، سهم صنعت (شاخص ساختار) و سهم شهرنشینی دارای اثرات مستقیم و سرریز معنادار بر مولفه‌های مصرف انرژی هستند. اثر مثبت سهم صنعت بر مولفه‌های ساختاری و شدتی می‌تواند ناشی از تغییر ساختار اقتصادی در جهت فعالیت‌های انرژی بر و با تکنولوژی پایین باشد. کارایی فنی نیز طبق انتظار اثر منفی و معنادار بر مولفه شدتی مصرف انرژی دارد و در این رابطه اثرات فضایی نیز اثر مستقیم را تقویت کرده است، براساس نتایج به‌دست آمده توصیه می‌شود اولاً در برنامه‌ریزی انرژی به ساختار فضایی استان‌ها توجه شود. ثانیاً توصیه می‌شود کارایی فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه انسانی ارتقاء یابد. تاکید بر مولفه‌های شدتی و ساختاری در جهت کاهش مصرف انرژی می‌تواند اثرات مثبت متغیرهایی نظیر شهرنشینی را خنثی کند.

spatial analysis of energy consumption components in the provinces of iran

identification and analysis of energy consumption components can provide opportunities to optimize energy consumption, especially if combined with spatial analysis. the main purpose of the present research is to analyze the spatial panel of the determining factors of energy consumption components (activity, intensity and structure) for 31 provinces of iran. for this purpose, first, with the factor analysis approach, energy consumption was decomposed by using the latest available data during the period of 2011-2017, and then, using spatial panel data regression, the determining factors of the components of energy consumption in the provinces were investigated. based on the findings, firstly, spatial durbin model has been selected as the optimal spatial model. secondly, value added(activity index), industry share(structure index) and urbanization share have direct and significant spillover effects on energy consumption components. the positive effect of industry’s share on structural and intensity components can be caused by changing the economic structure towards energy-intensive and low-tech activities. as expected, technical efficiency has a negative and significant effect on the intensity component of energy consumption, and in this regard, spatial effects have strengthened the direct effect. based on the results, it is recommended to pay attention to the spatial structure of the provinces in energy planning. secondly, it is recommended to improve the efficiency of economic activities and human capital. emphasizing the intensity and structural components in order to reduce energy consumption can neutralize the positive effects of variables such as urbanization.