شناسایی زمینه‌‌های متنوع‌سازی صادرات محصولات صنعتی : کاربردرویکرد پیچیدگی اقتصادی و فضای محصول

صنایع شیمیایی و پتروشیمی در زمره صنایع با پیچیدگی بالا و بخش مهمی از زنجیره ارزش جهانی می باشند. این صنعت (با کد آیسیک 24)، 11.7 درصد از تولید و 24.7 درصد از صادرات صنایع کارخانه‌ای جهان را به خود اختصاص داده است. علیرغم وجود منابع غنی نفت و گاز، ایران با متوسط تولید 8.31 میلیارد دلار طی دوره 2016 – 2014، در رتبه 22 ام تولیدکنندگان جهانی قرار دارد. هرچند حدود 33 درصد از تولیدات  صنعت شیمایی و پتروشیمی  ایران صادر شده  است،  به دلیل عدم توجه به متنوع سازی تولید  و صرفا   تمرکز بر صادرات  تعداد  اندکی محصول ، اثرگذاری این صنعت بر رشد اقتصادی ناچیز بوده است. در این مقاله به منظور تعیین زمینه های متنوع سازی صادرات   در صنایع شیمایی و پتروشیمی ایران از دو رویکرد پیچیدگی اقتصادی و فضای محصول استفاده شد.  برای تعیین گروه های کالایی با اولویت بالا برای صاردارت از پنج  شاخص  استفاده شد که عبارتند از  پیچیدگی محصول،  منفعت فرصت ،  چگالی ، ارزش تقاضای جهانی محصول (میزان واردات) و رشد تقاضای جهانی . نتایج دلالت برآن داشت که در سطح طبقه بندی چهار رقمی hs،  علی‌رغم قابلیت‌ها و توانمندی‌های موجود ، صنعت پتروشیمی ایران بر تولید محصولات کمتر پیچیده  متمرکز بوده است.   بر اساس اندازه شاخص های فوق الذکر از میان   194 گروه کالایی این صنعت،  تولید  60 گروه کالایی در صنعت پتروشیمی ایران  دارای اولویت است. در حال حاضر صنعت پتروشیمایی ایران تنها در 13 گروه کالایی از 60 گروه فوق الذکر از مزیت نسبی صادراتی برخوردار است. با اتکا به قابلیت‌های موجود  پیشنهاد می‌شود ضمن تداوم حمایت از تولید و صادرات این کالاها، برنامه‌ریزی لازم برای سرمایه‌گذاری در توسعه تولید و صادرات سایر گروه‌های کالایی (47 گروه دیگر) نیز در دستور کار قرار گیرد.

Identifying the Sources of Chemical Export Diversification: Application of Economic complexity and product space

The chemical and petrochemical industries are among the industries with high complexity and an important part of the global value chain. This industry (with the ISIC code 24) accounts for 11.7% of the production and 24.7% of the world’s industrial exports. Despite its rich oil and gas resources, Iran ranks 22nd in the world with an average production of $ 8.31 billion during the period 20162014. Although about 33% of the products of Iran’s chemical and petrochemical industry have been exported, due to the lack of attention to production diversification and focus only on the export of a small number of products, the impact of this industry on economic growth has been negligible. In this paper, in order to determine the new areas for export diversification in Iran’s chemical and petrochemical industries, two approaches of economic complexity and product space were used. Five indicators were used to identify highpriority commodity groups for export: product complexity, opportunity benefit, density, value of global product demand (import volume) and global demand growth. The results indicated that in the fourdigit HS classification level, despite the existing capabilities, the Iranian petrochemical industry was focused on producing less complex products. Based on the size of the abovementioned indicators, out of 194 commodity groups in this industry, the production of 60 commodity groups in the Iranian petrochemical industry has priority. At present, Iran’s petrochemical industry has a comparative export advantage in only 13 commodity groups out of the above 60 groups. Relying on the existing capabilities, it is suggested that while continuing to support the production and export of these goods, the necessary planning to invest in the development of production and export of other commodity groups (47 other groups) should also be considered.