چالش رسانه های جدید و ارزش های خانوادگی؛ به سوی رهیافتی همگرایانه و مشارکتی

با ظهور فناوری های رسانه ای جدید در چند دهه اخیر، به تدریج فرایندهای رسانه ای شدن خانواده مشاهده می شود. از طرف دیگر، تغییر ماهیت جسمانی رسانه های متحرک جدید از چیزی متعلق به فضای عمومی به فضای خصوصی، موجد جهان زیست ارتباطی جدیدی با عنوان ارتباطات خانه به دوشی می شود که در تقابل با عمومیت قلمروی خانه بوده و اسلوب کاربری رسانه های جدید را همراستا با سایر عوامل و عناصر جهان اجتماعی مدرن به سمت وسوی نوعی منش فردگرایانه رهنمون می سازد. در این میان، برخی از نظریه پردازان برآنند که رسانه ها لزوماً استحاله کننده سنت های ارتباطی حاکم بر نهادهای سنتی نظیر دین و خانواده نخواهد بود؛ بلکه می تواند آنها را تغییر شکل داده و از حیاتی تازه برخوردار کنند. این مسئله به آن معناست که تکنولوژی های رسانه ای جدید، در تعارض ذاتی و جبری با ساختارهای ارتباطی سنتی و سنت های ارتباطی شفاهی حاکم بر جوامع قرار ندارند؛ لذا می توان از همگرایی تکنولوژی های ارتباطی جدید با نهادها و ارتباطات سنتی نظیر خانواده و دین نیز سخن به میان آورد، اما تحقق این همگرایی نهادی میان خانواده و رسانه های جدید عمیقاً در گروی مشارکت رسانه ای والدین است؛ از این رو، بسیاری از محققان و سیاستگذاران با سابقه حوزه سواد رسانه ای، روی به رهیافت های همگرایانه و نهادگرایانه ای آورده اند که بتواند مواجهات و مصارف رسانه ای فرزندان را در بستر غیر رسمی و خودمانی خانواده و روابط خانوادگی سامان بخشد. برای تحقق این منظور، می توان مجموعه ای از سازوکارها و روش های حمایتی مشارکتی را برای نقش آفرینی والدین طراحی و پیاده نمود؛ سازوکارهایی که بخش عمده ای از آن، ناظر به شرایط محیطی و زمینه ای دریافت و مصرف رسانه ای است و بخش دیگر، معطوف به محتوای رسانه های جدید است. بر این مبنا و به ترتیب اولویت، دو رهیافت حمایتی مشارکتی برای والدین قابل اجرا خواهد بود؛ وساطت متنی و فرامتنی. بر این اساس، مهم ترین هدف از اعمال وساطت های متنی، راهنمایی مستقیم و متن محور فرزندان، برای مقابله با محتواهای نامناسب در دسترس آنان است؛ مهمترین هدف از وساطت های فرامتنی نیز سوق دادن مقیاس فردی رسانه های شخصی جدید به کیفیتی جماعتی و خانوادگی با اتکا به عوامل محیطی مثبت و غیر مستقیم است. در این پژوهش تلاش شده است مطابق با مطالب بیان شده، چالش رسانه های جدید را در تقابل با ارزش های خانوادگی در مسیر حرکت به سمت رهیافتی همگرایانه و مشارکتی پی جویی نماید.

چالش رسانه های جدید و ارزش های خانوادگی؛ به سوی رهیافتی همگرایانه و مشارکتی

با ظهور فناوری­ های رسانه ­ای جدید در چند دهه اخیر، به تدریج فرایندهای رسانه ­ای شدن خانواده مشاهده می ­شود. از طرف دیگر، تغییر ماهیت جسمانی رسانه­ های متحرک جدید از چیزی متعلق به فضای عمومی به فضای خصوصی، موجد جهان­ زیست ارتباطی جدیدی با عنوان ارتباطات خانه به دوشی می­ شود که در تقابل با عمومیت قلمروی خانه بوده و اسلوب کاربری رسانه ­های جدید را همراستا با سایر عوامل و عناصر جهان اجتماعی مدرن به سمت وسوی نوعی منش فردگرایانه رهنمون می سازد. در این میان، برخی از نظریه­ پردازان برآنند که رسانه­ ها لزوماً استحاله کننده سنت­ های ارتباطی حاکم بر نهادهای سنتی نظیر دین و خانواده نخواهد بود؛ بلکه می ­تواند آنها را تغییر شکل داده و از حیاتی تازه برخوردار کنند. این مسئله به آن معناست که تکنولوژی­ های رسانه ­ای جدید، در تعارض ذاتی و جبری با ساختارهای ارتباطی سنتی و سنت ­های ارتباطی شفاهی حاکم بر جوامع قرار ندارند؛ لذا می ­توان از همگرایی تکنولوژی­ های ارتباطی جدید با نهادها و ارتباطات سنتی نظیر خانواده و دین نیز سخن به میان آورد، اما تحقق این همگرایی نهادی میان خانواده و رسانه­ های جدید عمیقاً در گروی مشارکت رسانه­ ای والدین است؛ از این رو، بسیاری از محققان و سیاستگذاران با سابقه حوزه سواد رسانه ­ای، روی به رهیافت­ های همگرایانه و نهادگرایانه ­ای آورده ­اند که بتواند مواجهات و مصارف رسانه­ ای فرزندان را در بستر غیر رسمی و خودمانی خانواده و روابط خانوادگی سامان بخشد. برای تحقق این منظور، می ­توان مجموعه­ ای از سازوکارها و روش­ های حمایتی مشارکتی را برای نقش ­آفرینی والدین طراحی و پیاده نمود؛ سازوکارهایی که بخش عمده ­ای از آن، ناظر به شرایط محیطی و زمینه ­ای دریافت و مصرف رسانه­ ای است و بخش دیگر، معطوف به محتوای رسانه­ های جدید است. بر این مبنا و به ترتیب اولویت، دو رهیافت حمایتی مشارکتی برای والدین قابل اجرا خواهد بود؛ وساطت متنی و فرامتنی. بر این اساس، مهم­ترین هدف از اعمال وساطت­ های متنی، راهنمایی مستقیم و متن­ محور فرزندان، برای مقابله با محتواهای نامناسب در دسترس آنان است؛ مهمترین هدف از وساطت­ های فرامتنی نیز سوق دادن مقیاس فردی رسانه­ های شخصی جدید به کیفیتی جماعتی و خانوادگی با اتکا به عوامل محیطی مثبت و غیر مستقیم است. در این پژوهش تلاش شده است مطابق با مطالب بیان شده، چالش رسانه­ های جدید را در تقابل با ارزش ­های خانوادگی در مسیر حرکت به سمت رهیافتی همگرایانه و مشارکتی پی­ جویی نماید.