شمس تبریزی و نقد گفتمان تصوّف

مقالات شمس تبریزی مهم‌ترین منبعی‌ست که ما را با اندیشه‌ها و تفکّراتِ خاصّ شمس آشنا می‌کند. با بررسی این کتاب، مختصات جهان‌بینی شمس و آراء او نسبت به‌مسائل مهم در شریعت، کلام، فلسفه و تصوّف روشن می‌شود. رویکرد شمس در مواجهه با برخی آداب صوفیه و سیرت و سخنان بعضی صوفیان نامدار، انتقادی‌ست و صراحت لحن او در بیان این موازین، جالب توجه است. به نظر می‌رسد که رویکرد شمس در خوانش تاریخ تصوّف کاملاً سلبی نیست و انتقادات او بیش از آن‌که معطوف به‌اصول و مبانی سلوک صوفیانه باشد، ناظر به‌مسخ آداب و مصطلاحات صوفیه در زمانه‌ی اوست. مواضع انتقادی شمس تبریزی نسبت به‌مشایخ تاریخ تصوّف نیز شامل همه‌ی مشایخ این طائفه نیست و از برخی بزرگان صوفیه به‌احترام و نیکی یاد کرده. ما در این مقاله با تاکید بر مفهوم «گفتمان»، می‌کوشیم به‌برخی از مهم‌ترین نقدهای شمس به‌تصوّف اشاره کنیم و ضمناً مواضع تمجیدی او در این حوزه را مورد بررسی قرار دهیم. روش تحقیق ما کتابخانه‌ای‌ست و بررسی ما با رویکرد توصیفی-تحلیلی صورت گرفته است.