بررسی راز وصول شمس تبریزی به ترکستان خوی

شمس‌الدّین محمّد بن علی بن ملک داد تبریزی مشهور به شمس تبریزی از اکابر مشایخ صوفیه و عرفاست که آن چنان حالات و سلوک را پیموده بود که در تبریز به کامل تبریزی اشتهار داشت. سیر و سفر وی در طلب پیران کامل‌تر لقب شیخ پرّان را بر نام وی افزوده و در سال 642ه‍.ق او را به قونیه کشانید. دیدار با مولانا جلال‌الدّین محمّد بلخی سبب آشنائی عمیق گشته و آتش عشق در بین دو محبّ راه معرفت شعله‌ور ساخت؛ امّا عناد و دشمنی مریدان با شمس، به دیدار دو سالة آنان بعد از حوادث غم انگیز پایان داد و شمس به ناچار مجبور به خروج از قونیه و در راه بازگشت به تبریز شد، امّا وی به عللی در خوی برای همیشه ماندگار گردید. شهر خوی که در آن زمان به ترکستان ایران معروف است محلّ نضج اندیشه‌ها و تلاقی معارف و طلوع‌گاه صاحبان توکّل، تعبّد، آزادگی و ... به حساب می‌آمد، و این یک پرسش در دل طالبان شمس و مولانا پژوه است، که به چه دلایلی شمس در خوی ماندگار گشته است. این مقاله در صدد گشودن رازهای این معمّاست.