جلوه های زبانی هرمنوتیک در مقالات شمس تبریزی

مقالات شمس تبریزی از آثار تاثیرگذار در ادب عرفانی است. لحن و بیان صمیمی مناسب با فهم عامه، نهایت جهدی است که شمس در آن کوشیده است. مقالات شمس نیز مانند دیگر آثار برجستة عرفانی، محمل معناها و تاویل‌های متعددی است که به‌رغم صراحت و سادگی بیان، می‌توان به چند معنایی یا تاویل برداری این اثر پی برد. خود شمس در اثر خود، سخن خود و عرفا را چون آیینه‌ای می‌داند که هر کسی به تناسب وضع و مقام خود از آن معنی و پیام برداشت می‌کند. عوامل ایجاد تاویل یا جنبه‌های هرمنوتیک اثر را می‌توان چنین دانست: عرفانی، شهودی یا تجربی بودن اثر، بیان تجربة درونی یا عالم حال که وسیع است و غالباً در ظرف تنگ قال چنان که باید نمی‌گنجد. خواندن و ارزش خواندن و برداشت نو، کاربرد صفت‌ها یا ضمایر کلی و مبهم، قصر و حذف در جمله، تعلیق سخن، آشنایی‌زدایی در حوزة صرف، نحو و ساخت زبان از زمرة این عوامل‌اند که این نوشتار در حد امکان و با استناد به شواهد مثال از مقالات شمس به ارائه و تبیین آن پرداخته است. نظریه‌های مربوط به هرمنوتیک و تاویل متن امروزه در جهان طرفداران و هواخواهانی دارد و از آن بیشتر در شناخت، تفسیر، تبیین و تحلیل متون دینی و ادبی بهره می‌گیرند. در جامعة ما نیز به تناسب و با شدت و ضعف، در شناخت، فهم و تعلیم آثار و متون از این روش (البته به صورت شرح دشواری‌ها و مشکلات متون) استفاده می‌کنند. شیوة گردآوری مطالب این نوشتار، اسنادی، کتابخانه‌ای و فیش‌برداری است که با روش تحقیق مقایسه‌ای، توصیفی و تطبیقی حاصل شده است.