آسیب شناسی کاربرد نظریه های روایت شناختی در بررسی حکایات تمثیلی با نگاهی به حکایتی از مقالات شمس تبریزی

در این مقاله t تلاش بر آن بوده است تا ضمن بررسی تفاوت حکایت‌های تمثیلی به عنوان شاخه‌ای از ادبیات تعلیمی با سایر حکایات، آسیب کاربرد جزم اندیشانه و خشک نظریه‌های ساخت‌گرایانه از جمله نظریة تودروف در تحلیل این حکایت‌ها، مورد بررسی قرار گیرد. در این پژوهش t به لحاظ چارچوب نظری از نظریة نقش‌های زبانی یاکوبسن همچنین نظریة تودوروف استفاده شده است. مطابق نظریة یاکوبسن t نقش مسلط زبان، در ادبیات تعلیمی نقش ترغیبی است؛ زیرا تاکید از میان عوامل شش گانة ارتباط بر مخاطب است و جهت‌گیری پیام زبان بیشتر برای هشدار به مخاطب یا ترغیب او به انجام کاری است، بنابراین کاربرد نظریه‌هایی که با تاکید بر نقش ادبی زبان و نه نقش ترغیبی شکل گرفته‌اند، نمی‌تواند به تنهایی در بررسی کارآمد باشد. همچنین با توجه به وجود سه سطح یا لایه در حکایات تمثیلی (سطح زبانی، سطح نمادین و سطح تعلیمی) به نظر می‌رسد، لازم است برای بررسی حکایت تمثیلی در هر یک از این لایه‌ها، از ابزارها و شیوه‌هایی استفاده شود که سنخیت بیشتری با آن سطح یا لایه داشته باشد. در این مقاله که به روش کتابخانه‌ای و با شیوه‌ای تحلیلی انجام گرفته است، حکایتی تمثیلی از مقالات شمس مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که در سطح زبانی حکایت تمثیلی، می‌توان از نظریه‌های روایت شناختی بهره جست؛ مشروط به آنکه بافت کلامی و گفتمانی‌ای که راوی بر اساس آن لایة نمادین حکایت تمثیلی را به موازات لایة زبانی پیش می‌برد نیز در نظر گرفته شود. در سطح تعلیمی نیز کاربرد نقد بلاغی می‌تواند ترفندها و شگردهای کلامی زیبایی را که راوی برای تاثیر گذاری هر چه بیشتر بر مخاطب به کار برده، آشکار کند.