شمس الدین تبریزی : سیمرغ و عنقای مولوی

ارتباط میان شمس تبریزی و مولانا با یکدیگر ارتباطی ویژه و کاملاً متمایز با سایر تعاملات و ارتباطات رایج میان فردی بوده است. کمّ و کیف ارتباط و پیوستگی روحانی این دو شخصیت بزرگ عرفانی به گونه‌ای بوده که آن را نمی‌توان حتی با رابطة مریدی مرادی معمول در بین افراد و فرق مختلف متصوفه که جایگاه دو طرف در آن کاملاً مشخص است، مقایسه کرد. به همین دلیل، موضوع رابطة بین شمس و مولانا همواره به منزلة یک مسئله مطرح بوده است و از همان زمان تا کنون کسان زیادی کوشیده‌اند تا ضمن آگاهی از کمّ و کیف این رابطه به تبیین و تحلیل و حتی توجیه آن بپردازند، تا جایی که در این راه به افسانه‌پردازی نیز روی آورده‌اند. البته در این میان، کسانی هم بوده‌اند که با مراجعه به اسناد و متن‌های معتبر تاریخی و ادبی تلاش کرده‌اند ابعاد مختلف این مسئله را تبیین کنند. مولوی‌پژوهان نیز همواره بر این مسئله تمرکز کرده و در صدد بوده‌اند که با تحقیق در متون به جای مانده از شمس و مولانا تبیینی دقیق‌تر از کیفیت ارتباط این دو شخصیت مطرح عرفانی ارائه دهند. طبیعتاً بخشی از این مطالعات به بررسی و تحلیل آثار مولانا اختصاص داشته و حاصل آنها نیز ترسیم تصویری از شخصیت شمس از دیدگاه مولوی بوده است. تحقیق حاضر نیز به دنبال ارائة تصویری از شمس در نظر مولانا از منظری نسبتاً متفاوت است که مبتنی بر ترسیم سیمای شمس در دیوان کبیر با تمرکز بر برقراری نسبتی میان شخصیت «شمس» و مرغان اساطیری «سیمرغ» و «عنقا» در دیوان مذکور است تا بدین وسیله نشان داده شود که مولانا چه تصویری از شمس در غزلیات خود ارائه کرده است.