شمس در منظومة مثنوی (بازیابیشخصیت شمس تبریزی در مثنوی معنوی)

آتشی که جرقة برخورد با شمس در جان مولانای واعظ زد، زندگی پس از آن واقعه را یک زندگی تماماً شاعرانه کرد. در میان اشعار مولانا، بخش عمده‌ای از غزلیات، محصول عشق مولانا به شمس است، اما در مثنوی، مولانا در پی آن بود تا منظومه‌ای تعلیمی به سبک حدیقه‌الحقیقه سنایی و منظومه‌های عرفانی عطار بسراید؛ با این‌حال مولانا در حین سرایش مثنوی نیز مانند غزلیات، تحت‌تاثیر نام و یاد شمس در حین بیان مطالب تعلیمی، شمه‌هایی از احوالات روحانی خود با شمس را نیز بازمی‌گوید. حضور شمس در مثنوی در دو موضع قابل دریافت است: الف) مواردی که ذکر شمس آسمان، یعنی خورشید یا آفتاب، یاد شمس تبریز را برای مولانا تداعی می‌کند؛ دراین موارد نام بردن از آفتاب مقدمه‌ای می‌شود برای گذر از آن به یاد شمس‌تبریزی. ب) مواردی که مولانا، شمس را در قالب یکی از شخصیت‌های داستان‌های مثنوی می‌گنجاند؛ در این موارد به قراین می‌توان فهمید که مولانا در حال بازگو کردن جلوه‌هایی از شخصیت شمس و خاطراتش با اوست. در دستة اول که ذکر لفظ شمس، به تداعی یاد شمس تبریزی می‌انجامد به‌سبب این که در این لحظات مولانا غرق در انوار شمس می‌شود، ابیات، بیشتر حول توصیف شمس و عشق شورانگیزش به او می‌چرخد، اما در دستة دوم، برش‌هایی از وقایعی که در آن شانزده ماه، بر شمس و مولانا گذشته را می‌توانیم دریافت کنیم.