گذری بر حکایات طنز مقالات شمس

شمس تبریزی، یکی از عارفانی است که تاثیر اندیشه‌ها و علو مقام عرفانی او را در تغییر حالات روحی مولانا شاهد هستیم. مقالات شمس اثری است که گفتارهای عرفانی شمس را در برگرفته که به دلیل زبان ‌پریشی مخصوص عارفان، پیرو نظم خاصی نیست. در مقالات، حکایاتی وجود دارد که بخشی از آنها را حکایات طنز تشکیل می‌دهد. نگارنده در این جستار با روش تحلیلی توصیفی به بررسی تعدادی از حکایات طنز مقالات شمس پرداخته است. برآیند تحقیق اثبات می‌کند که در یک نگاه کلّی، می‌توان این حکایات را به سه دستة اصلی کوتاه، نسبتاً بلند (متوسط) و بلند تقسیم کرد. حکایات کوتاه، طنزی قاطع و پررنگ دارد و با بُرّندگی خاص خود، به مخاطب هشدار می‌‌دهد. طنزهای نسبتاً بلند و بلند، بیشتر روایی و کنایی هستند و طنز و انتقاد به شکلی ظریف در لابه‌لای روایات آن نهان شده است و مخاطب پس از دقت در همة اجزای حکایت، می‌تواند به غرض نهفته در آن واقف شود.