بررسی فناوری بومی قنات در ایران از منظر معماری

آب از دیرباز مهمترین عامل عمران و توسعه در جهان بوده است. توجه به وضعیت خاص منابع آب و توزیع ناهمگون بارندگی، خشکسالی های پی در پی، رعایت نشدن اصول مربوط به نگهداری و حفاظت منابع آب، در طول تاریخ ذهن خلاق بشر را به خود مشغول داشته، تا به شیوه های گوناگون در جستجوی کشف راه حل های بدیع و خلاقانه برای رفع این مساله بوده و به فکر استفادۀ بهینه از فنون بهره برداری از آب های زیرزمینی باشد. استخراج آب های زیرزمینی به صورت قنات، به عنوان یکی از پدیده های شگفت انگیز دست ساختۀ انسان، توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران را نیز به خود جلب نموده و این سامانه های پایدار طبیعی و سازگار با محیط زیست، امروزه مورد توجه کشورهای پیشرفتۀ دنیا نیز قرار گرفته است. قنات ها از مهم ترین بناهای زادبومی ایران و ماحصل فرهنگ و هنر ایرانی، طی نسل ها به وجود آمده اند. این مقاله، با بررسی فناوری بومی قنات در ایران از منظر معماری با هدف بسط دانش و فنآوری قنات و نگرشی نو به آن ، راه های حفظ، احیاء و بهره برداری پایدار از این دستآورد عظیم بشری را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. در این تحقیق اطلاعات مختصری از تاریخ شکل گیری قنات و تاثیر این پدیده شگرف بر پایداری جوامع انسانی به خصوص نواحی خشک بیان شده است و اجزا قنات و کارکرد آن و فناوری های بومی آن تبیین شده است. هدف این تحقیق شناخت کارکرد قنات به عنوان یکی از فناوری های بومی است. روش تحقیق این مقاله توصیفی تحلیلی بوده که با استفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی اطلاعات لازم جمع آوری و تحلیل گردیده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که قنات به عنوان یکی از فناوری های بومی شریان حیاتی و زیرساخت شکل گیری شهرها را تعیین نموده است. همچنین قنات ها کارکردی چند منظوره داشته اند.