تبیین مفهوم کیفیت زندگی در پیاده‌روی اربعین در مسیر نجف به کربلا

کیفیت زندگی در واقع مفهومی چندبعدی و پیچیده است که از سوی متفکران علوم شهری و سایر اندیشمندان علوم مختلف مطرح شده و مورد پژوهش قرار گرفته است که منظور از مفهوم کیفیت زندگی در مطالعات پیشین عموما کمی است و بیشتر نظرات و مدل‌ها درباره شاخص‌های کمی تحقیق کرده‌اند و از ارزش‌های محلی، دینی و باورهای اجتماعی غافل بوده‌اند. برخی تحقیقات هم که به طور مختصری به ارزش‌های مورد تایید جامعه اشاره داشته‌اند، در روش ارزیابی و سنجش آن‌ها با مشکلاتی روبرو بوده‌اند. در نتیجه به نظر می‌رسد یک خلاء در زمینه‌ی سنجش بر اساس ارزش‌های ذهنی مسلمانان وجود دارد که مورد توجه این مقاله است.این مطالعه سعی می‌کند با مرور ادبیات جهانی موجود در زمینه کیفیت زندگی و شاخص‌های مدنظر آنها، به بررسی کیفیت زندگی در بعد منطقه‌ای و با تاکید بر شاخص‌های ذهنی و از نوصیفی و طریق مطابقت با شرایط موجود بپردازد. از جهتی این محور در سالیان اخیر با توجه به حجم تردد زائرین خصوصا در ایام اربعین، اهمیت بالایی را دارا می باشد و از جهت دیگر بیشتر افرادی که از این مسیر عبور می‌کنند فارغ از کمبودها، سختی‌ها و مشکلاتی که در مسیر وجود دارد، داوطلبانه و با اشتیاق از این مسیر استفاده می‌کنند و اکثرا به صورت پیاده هستند. هر ساله با توجه به کمبودها و نواقص موجود به تعداد افراد این مسیر خصوصا در ایام منتهی به اربعین حسینی افزوده شده و بر شکوه این رخداد می افزاید. به نظر می‌رسد این افراد با اطلاع از مشکلات موجود در این مسیر با تمام وجود و رضایت قلبی مشکلات را به جان خریده و پای در این مسیر می گذارند. از این رو این پرسش مطرح می‌شود آیا میان دستگاه ارزیابی کیفیت زندگی در ذهن زائران محور نجف-کربلا در ایام اربعین و مجموعه معیارهای غربی کیفیت زندگی(که عمدتا عینی هستند) تفاوتی وجود دارد؟ به منظور پاسخ به این سوالات بررسی کیفیت‌های موجود در این مسیر از نظر زائران مورد مطالعه قرار گرفته است. این کیفیت‌ها مردم را از نقاط مختلف جهان با فرهنگ‌ها، نژاد و قومیت‌های مختلف گرد‌هم می‌آورد و آنها را به یک گروه، به مثابه یک پیکره واحد، که از این مسیر عبور می‌کنند، تبدیل می‌کند. بنظر می‌رسد مادیات در این مسیر رنگ باخته و معنویات بر تمام فضای مسیر حاکم است. یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد که که علی‌رغم وجود مشکلات بسیاری که در مسیر وجود دارد و با توجه به مدل‌های سنجش کیفیت زندگی، نمی‌بایست مورد استقبال قرار می‌گرفت، اما عاملی دیگر علاوه بر عوامل ذکر شده در ادبیات جهانی، باعث استقبال بی نظیر از این مسیر شده، استقبالی که سال به سال افزونتر می شود. این پژوهش نشان می‌دهد که سنجش کیفیت زندگی در اذهان زائران بسیار بیشتر از چارچوب‌های سنجش کیفیت زندگی که توسط غربیان ارائه شده، مبتنی بر شاخص‌های ذهنی نظیر احساس وحدت اجتماعی، اثر نیت الهی بر ادراک فضا، احساس آرامش ناشی از عبادت و نیز شادی حاصل از کنش سیاسی- اجتماعی است.