بررسی نقش شهر- بندرها در توسعه منطقه ای

برهم خوردن توازن منطقه ای در کشور، یکی از موانع اصلی بر سر راه توسعه ملی به شمار میرود که محصول آن، شکل گیری یک نظام شهری ناکارآمد و ازهم گسیخته بوده و مشخصه اصلی آن نخست شهری تهران در سطح ملی است. این در حالی است که کشور ایران دارای ظرفیت قابل توجهی در توسعه شهرهای ساحلی است اما کماکان بسیاری از شهر-بندرهای ایرانی از لحاظ مدیریتی و اقتصادی، وابسته به تصمیمات مرکز هستند و آنگونه که باید نتوانسته اند از فرصتها و ظرفیتهای بندرگاهی خود استفاده کنند. هدف از انجام این پژوهش آن است که در ابتدا وجوه مختلف رابطه شهر-بندر و نقشی که این دو کانون ساحلی در توسعه فضایی یک سرزمین دارند، تبیین شود. در ادامه نیز سیر تحول تعاملات کالبدی-فضایی که از مواجهه فضایی میان شهر و بندر بوجود می آید و تضادها و تعارضهایی که در فرایند توسعه شهر و بندر حاصل میشود، مورد بررسی قرار میگیرد. مطالعات این تحقیق نشان می دهد شهرهای ساحلی و نواحی بندرگاهی بخصوص در الگوی کشورهای توسعه یافته، چهار دوره تحول را پشت سر گذاشته اند و در همه این دوره ها، نقش موثری در ایجاد توازن فضایی در مناطق پیرامون خود داشته اند. در دوره اول و دوم تداخل عملکردی و کالبدی میان شهر و بندر دوسویه و جاذب بوده است. در دوره سوم، به دلیل تخصصی شدن بنادر، تمایل به جدایی گزینی فضایی میان بندر و شهر بیشتر شده و عملا یک گسست فضایی میان شهر و بندر رخ میدهد. در دوره چهارم که مقارن با دو دهه اخیر است، شهر به سمت بندر متمایل شده است؛ با این تغییر که مدیران و توسعه گران تلاش نموده اند از فضاهای متروکه و رهامانده میان بندر و شهر، به توسعه فعالیتهایی بپردازند که در راستای اهداف اقتصادی و سرمایه داری باشد تا بدین وسیله نیز شهروندان بتوانند به خوبی از مزایای فشردگی فضا-زمان بهره ببرند.