چیستی نفس و جایگاه آن در حقیقت انسانی از نظر علامه طباطبایی و ملاصدرا

شناخت نفس و جایگاه آن در وجود انسان ازاین‌جهت ضرورت دارد که درجات عالی انسانی ناشی از حضور نفس، به ‌عنوان مبدا آثار غیرمادی، همچون احساس، ادراک و تعقل است. این پژوهش درصدد بیان و مقایسه دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی در چیستی نفس و جایگاه آن در حقیقت انسانی است. بر اساس نظر ابتکاری ملاصدرا، نفس، آغازی جسمانی دارد که با طی مرحله مثالی، می تواند به فرجامی عقلانی و متعالی برسد، اما علامه، انسان را در تمام مراحل وجودی خود، واجد هر سه مرتبه ی حس، مثال و عقل می داند که شدت و ضعف هر یک از این مراتب، سبب تفاوت انسان ها می گردد. نگاه هر دو اندیشمند به نفس، وجودی و بر اساس مبانی حکمت متعالیه است، اما ملاصدرا متاثر از قدما در تعریف و بیان خصوصیات نفس، روشی ماهوی و متکی به علم حصولی دارد، درحالی‌که علامه با رویکردی وجدانی نسبت به نفس، آن را دریافت حضوری هرکس از «من» خود می داند که چنین نگاهی با واقعیات محسوس زندگی بشر هماهنگ تر است.