رابطه جبر و اختیار با نظام احسن از دیدگاه علامه طباطبایی و دیوید هیوم

در این مقاله سعی شده به بررسی جبر و اختیار و رابطه آن با نظام احسن از دیدگاه علامه طباطبایی و دیوید هیوم پرداخته شود. علامه طباطبایی خداوند را مختار دانسته و تمام جهان هستی را وجهی از وجه احسن الخالقین بودن خدا می‌داند که هیچ موجودی را مجبور و ناقص نیافریده، زیرا نقص و اجبار نمی‌تواند وجه خداوند باشد. برهان نظم یکی از استوارترین براهین علامه در اثبات این مدعاست؛ اما ازنظر هیوم، برهان نظم تنها در صورتی ازلحاظ فلسفی معنادار است که ریشه تجربی داشته باشد و اساساً برهان تجربی باشد. هیوم بر برهان نظم اشکالاتی وارد می­کند که مهم‌ترین آن، برهان نظم بشری و موجودات طبیعی است. هیوم جبر و اختیار را با یکدیگر سازگار می‌داند در جهت سازگاری گام برداشته است. او سازگاری را به‌مثابه روشی برای وفق دادن تصور معمولی که انسان‌ها از خود به‌مثابه عاملی مختار دارند‌، با‌ دیدگاه علمی مدرن درباره‌ جهان و انسان‌ها می‌بیند. در این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی به تبیین نظرات این دو اندیشمند می‌پردازیم.