اهمیت منطق در واقع‌نمایی علم نزد علامه طباطبایی

فیلسوفان اسلامی عموماً «واقع‌نمایی علم» را مفروض گرفته‌اند و به همین دلیل در مورد آن به‌عنوان مبحث جداگانه‌ای به بحث و بررسی مفصلی نپرداخته‌اند، اما از لابه‌لای مطالبی که به مناسبت در مبحث وجود ذهنی و یا مبحث علم و عالم و معلوم گفته‌اند، می‌توان عقیده آنان مبنی بر واقع‌نمایی علم را استخراج کرد. لازمه قول به واقع‌نمایی علم، قول به وجود گزاره‌های مطابق با واقع است و این دقیقاً همان چیزی است که شکاکان و سوفسطائیان منکر آن هستند؛ یعنی محل اصلی نزاع آن‌ها با قائلین به واقع‌نمایی علم این است که در مرتبه مصداق علم و ادراک مطابق با واقع، با واقع‌گرایان همراه نیستند. برای تعیین مصادیق واقعی یک مفهوم نیاز به ملاک داریم؛ بنابراین سرنوشت نزاع‌های بین واقع‌گرایان و مخالفانشان با مسئله «ملاک صدق» رقم می‌خورد. علامه طباطبایی معتقد است از منطق می‌توان به‌عنوان ملاکی که به کار بستن آن، توان چنین تشخیصی را به ما می‌دهد استفاده نمود. روشن است که صحت این نظریه، منوط به این است که واقعاً گزاره‌های بدیهی‌ای که واقع‌نما و قابل‌یقین باشند، وجود داشته باشند. علامه طباطبایی اقسامی از قضایا را دارای چنین خصوصیتی می‌دانند. در نقد و بررسی این قضایا نهایتاً مشخص می‌شود که ایشان خود معترف‌اند به اینکه تنها یک دسته بدیهی‌اند؛ و اما از سوی دیگر برای تامین شدن ادعای مبناگروی، اثبات همان تعداد کفایت می‌کند؛ بنابراین می‌توان ادعای علامه طباطبایی در اینکه منطق، ملاک کارآمدی در تعیین مصادیق علم واقع‌نما است را پذیرفت.