علامه طباطبایی، مسئله ادراک و تقارب به نگاه عرفانی در شهود عالم عقلی و مثالی

تبیین نحوه ادراک در مرتبه حس خیال و عقل، از مهم‌ترین و دشوارترین مباحث معرفت‌شناسی در مکاتب فلسفی است. مُثل افلاطون، تجرید ارسطو، مواجهه ابن‌سینا، انشاء و مشاهده ملاصدرا، عنوان کلی سبزواری و ... نمونه‌هایی از تلاش برای تبیین نحوه ادراک در نفس انسانی بوده‌اند. در دوره اخیر، علامه طباطبایی دیدگاهی نو در ادراک ارائه کرد که بر مبانی خاص نهاده و با آثار خاص همراه است. به نظر علامه حصول ادراک، مسبوق به شهود حقایق مثالی و عقلی به علم حضوری است که از جهت ارتباط با مقدمات و به مدد اعتبار اضطراری ماهیت، حصولی انگاشته شده است. در این مقاله به روش تحلیلی توصیفی، دیدگاه آن حکیم الهی را تقریر، برخی مبانی و آثار این نگاه را تبیین و نشان داده‌ایم که علی‌رغم اشکالات مطرح شده، علامه در این نگاه رها از قالب فکری ماهوی که بر تفکر پیشینیان سیطره دارد، ادراک و معرفت را به ساحت وجود وارد کرده، مسئله علم را نه با کمک ماهیت که در مواجهه حضوری با وجود، تبیین فلسفی نموده و از این رهگذر به‌نوعی نگاه عرفانی در وجودشناسی و معرفت‌شناسی تقارب جسته است.