واکاوی نظام واجی زبان فارسی در منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان و فرهنگ‌های زبان فارسی

ابتدایی‌ترین مواجهه‌ی انسان با یک زبانِ بیگانه، شنیدن آواهای آن است. هر زبان آواهایی مختص به خود دارد که لازم است برای یادگیری آن زبان فراگرفته ‌شوند. برای فهم یکسان و جهانی از آواهای زبانی، نظامی یک‌دست از نویسه‌های آوانویسی برای زبان‌های مختلف دنیا تعریف شده است و بسیاری از زبان‌ها در منابع آموزشی خود از آن بهره می‌گیرند. متاسفانه در زبان فارسی هنوز اجماعی بر روی نظام واجی یکسان و الفبای آوانویسی مرتبط با آن صورت نپذیرفته است. درنتیجه‌ی این امر،‌ شاهد حضور تنوعی از مشخصه‌های واجی و نشانه‌های آوانویسی، در منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان و فرهنگ‌های زبان فارسی هستیم که امر آموزش تلفظ را با مشکلاتی همراه می‌سازد. هدف از این پژوهش ارائه‌ی الفبای آوانویسی یکدست برای زبان فارسی و استانداردسازی منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان و فرهنگ‌های زبان فارسی بر همین مبنا است. به همین منظور، ابتدا پیشینه‌ی مطالعات آواشناختی در ارتباط با نظام واجی زبان فارسی بررسی و رویکردهای مختلف معرفی شده است. سپس منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان و فرهنگ‌های زبان فارسی که به طور فعال در مراکز آموزشی به کار می‌روند، مورد ارزیابی قرار گرفته و توصیفی آماری از انواع نویسه‌های به کار رفته در آن‌ها برای واج‎های مورد اختلاف زبان فارسی ارائه شده است. در پایان بر مبنای الفبای آوانویسی بین‎المللی و مطالعات آواشناختی زبان فارسی، جدول آوانویسی جهانی و یکدستی برای بهره‌مندی از نظام واجی در آموزش زبان فارسی پیشنهاد گردیده است. همچنین در مواردی که منابع آموزشی از آوانویسی برای آموزش تلفظ فارسی بهره می‎گیرند، با نگاه به نتایج آماری نویسه‌ها در منابع، جایگزین‌هایی یکدست، ساده و کاربردی ارائه شده است.