روش مفهوم‌شناسی مفاهیم روان‌شناختی در پژوهش‌های قرآن‌بنیان

مفاهیم شالوده و سنگ‌بنای هر پژوهشی را تشکیل می‌دهند. با در کنار هم قرار گرفتن مفاهیم به‌گونة منطقی، چارچوب علم صورت‌بندی می‌شود. یکی از عوامل کاستی اعتبار و کارآمدی نتایج برخی از پژوهش‌ها، به ویژه در رویکردهای اسلامی، عدم بهره‌مندی از مفهوم‌شناسی دقیق و نظام‌مند است. بنابراین، از آنجا که مفهوم‌شناسی از مهمترین مراحل پژوهش‌های روان‌شناختی قرآن‌بنیان است، پژوهش کنونی با استفاده از روش اسنادی و فراتحلیل کیفی و به هدف ارائه یک روش نظام‌مند مفهوم‌شناسی اسلامی روان‌شناختی انجام گرفت. بر اساس یافته‌ها، فرآیند مفهوم‌شناسی در سه مرحله 1. «واژه‌شناسی»، 2. «مفهوم‌شناسی واژگانی» و 3. «مفهوم‌شناسی تخصصی» انجام می‌شود. در مرحله اول، واژگان روان‌شناختی در کاربست قرآنی تشخیص، بازشناسی و شبکه واژگانی تشکیل می‌شود. مرحله دوم در سه گام الف) بررسی معانی واژگانی و استعمالی، ب) کشف گوهر معنایی و ج) واژه‌پژوهی اصطلاحی صورت می‌گیرد. نقطه اوج این روش، مرحله سوم یعنی مفهوم‌شناسی تخصصی، شامل سه گام الف) مفهوم‌پژوهی کاربست قرآنی، ب) بررسی مناسبات مولفه‌های مفهومی با سازه‌های روان‌شناختی و ج) جمع‌بندی و مفهوم‌پردازی اجتهادی است. در نتیجه با استفاده از این روش مفهوم‌شناختی، می‌توان نظام‌مندی، اعتبار و نتیجه‌بخشی پژوهش‌های قرآن‌بنیان را افزایش داد.