استخراج مبانی انسان شناختی قرآنی و بررسی نقش این مبانی در روانشناسی اسلامی

جهان بینی های متفاوت مسلّما بر علوم اثرگذار هستند. این مساله در رابطه با علوم انسانی، برجستگی ویژه ای دارد. در بین علوم انسانی، روانشناسی، از جمله علومی است که خواه ناخواه، با تجویز سبک زندگی سر و کار دارد. علم روانشناسی، یک علم توصیفی صرف نیست و هرچه در این علم تولید می شود، به شکل مستقیم یا غیرمستقیم بر سبک زندگی افراد اثرگذار خواهد بود. تمامی مکاتب مطرح و غیرمطرح روانشناسی معاصر نیز برخاسته از مبانی ارزش شناختی، معرفت شناختی، هستی شناختی، انسان شناختی و ... خود هستند. مکتب روانشناسی اسلامی نیز از این قاعده مستثنا نخواهد بود. پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحلیل محتوا، به استخراج و توضیح مبانی انسان شناسی مرتبط با روانشناسی اسلامی پرداخته است. این مبانی عبارتند از: مخلوق بودن انسان؛ دو ساحتی بودن انسان؛ هدفمند بودن آفرینش انسان؛ عبد بودن انسان؛ جاودانگی انسان؛ مختار بودن انسان؛ مسئول بودن انسان؛ خدامحوری به جای انسان محوری و هوامداری؛ محوریت جان انسان؛ کرامت، فضیلت، و امانت داری انسان؛ فطرت و طبیعت؛ وابستگی وجود انسان؛ گرایش انسان به سوی کمال؛ مواجه بودن با دشمنان درونی و بیرونی؛ نقش نیّت در اعمال انسانی؛ نقش گذشته، حال و آینده در زندگی انسان؛ طبیعت و تربیت؛ تغییرپذیری انسان؛ تکلیف داشتن به میزان وُسع؛ آزمایش شدن با مشکلات؛ ارزش انسانی برابر دو جنس زن و مرد؛ جامعیت (عمومیت) در شخصیت، سرشت مشترک، و تفاوت های فردی؛ چند بُعدی بودن وجود انسان (بعد حیوانی، انسانی، الهی)؛ جامعیت وجودی انسان؛ و از خود بیگانگی در انسان. تاثیرات این مبانی بر روانشناسی اسلامی، از مواردی است که در مقاله به آن پرداخته شده است.