مسجد: فضایی جمعی یا مکانی برای عبادت

مدرنیته باعث ایجاد تغیراتی در ساختار و عملکردهای شهرهای ایرانی-اسلامی شده است. این تغییرات موجب شده تا ساختار شهرهای قدیمی به کلی دچار انقطاع شوند و برخی از عناصر شاخص این شهرها نظیر مساجد، بازار و ... نقش و جایگاه خود را نسبت به گذشته از دست بدهند. در گذشته مساجد به عنوان یکی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین عناصر شهرهای ایرانی-اسلامی، کارکردهای متعددی داشته است اما نمود تفکر مدرن و تاثیر آن در کالبد شهرها و سبک زندگی مردم موجب تقلیل کارکردهای عناصر شهری از جمله مسجد شده است و مساجدی که کانون تعاملات و روابط اجتماعی بوده‌اند، در حال حاضر تنها به نقش مذهبی خود بسنده کرده‌اند. بی‌توجهی به عناصر هویت‌بخش شهرهای ایرانی-اسلامی و یا تضعیف نقش این عناصر که ناشی از تقلید کورکورانه از غرب می‌باشد، معضلاتی را در شهرها نظیر ناهنجاری‌های اجتماعی، بی هویتی، عدم حس تعلق، منزوی شدن انسان‌ها، کاهش تعاملات اجتماعی و ... به وجود آورده است. بدین منظور فضاهای جدیدی مانند پاتوق‌های محلی، مراکز محلی و ناحیه‌ای، فضاهای سبز، میدان، خیابان‌ و ... در جهت رفع این معضلات و افزایش تعاملات اجتماعی شکل گرفته است که در اغلب موارد نیز نتوانسته انتظارات را برآورده سازد و کارکرد مطلوبی داشته باشد. این بدان معناست که برخی ویژگی‌ها را از یک عملکرد گرفته و به شکل‌گیری همان عملکرد در کالبد دیگر پرداخته شود. لذا نگاه به گذشته و واکاوی ویژگی‌های عملکردهای شهرهای ایرانی-اسلامی و استفاده مناسب از این عناصر و یا احیاء آن‌ها می‌تواند باعث ارتقاء کیفیت‌های فضاهای شهری شود.