تحلیل جامعه‌شناختی از فرایند پیدایش و تکامل علوم در دو جامعه دینی و سکولار

یکی از مسئله‌های جدی در حوزه تحول علوم انسانی، چگونگی پیدایش و تکامل علوم می‌باشد، شکی نیست که با تحقیق و یافتن متغیرهای فردی و اجتماعی تکامل دانش‌های بشری، می‌توان گام اساسی در مدیریت و برنامه‌ریزی اجتماعی توسعه دانش برداشت، بر همین اساس، تحلیل جامعه‌شناختی از علم، می‌تواند پشتوانه خوبی در این زمینه باشد، در حقیقت با تحلیل جامعه‌شناختی، اینکه پدیده علم امری اجتماعی است یا امری فردی؟ یا حاصل تقوم آن دو؟ اساسا سهم تاثیرمتغیرها چیست به‌خوبی آشکار می‌شود. در این تحقیق، با تاکید بر اینکه تولید علم یک فرآیند اجتماعی را طی می‌کند، تبعا نوع جامعه علم متناسب خود را رقم میزند. درحقیقت جامعه به‌عنوان یک کل متغیر و واحد حقیقی که از یک ارگانیزم پویائی برخوردار است در جهت تکامل و رشد خود از مکانیزم های درونی و بیرونی خاصی بهره می‌گیرد و در این راستا دو متغیر اجتماعی «قدرت و دانش» نقش اساسی در مکانیزم تکامل اجتماعی ایفاء می‌کند، دراین‌بین نقش قدرت که برآیند تجمیع اراده‌های فردی است، نسبت به پدیده دانش در اولویت قرار دارد، یعنی دانش در بستر قدرت امکان رشد و تکامل اجتماعی پیدا می‌کند، به‌این‌ترتیب نوع ترکیب ساختار قدرت و جهت‌گیری حاکم بر جامعه، شبکه دانش بشری را درهمان جهت هدایت و پشتیبانی می‌کند، همان‌طوری که روند تکامل علوم مدرن در بستر توسعه قدرت مادی به‌خوبی قابل‌تحلیل است و بر این اساس می‌توان بر مادی و سکولار بودن علوم مدرن تصریح کرد. ازاین‌رو اگر موازنه قدرت جامعه در جهت اقتدار اسلام و تمدن اسلامی سوق پیدا کند، تبعا دانش مرتبط نیز با صبغه اسلامی تولید خواهد شد.