نظریه آرمانگرایی واقعگرا: تاملی در ادبیات و پیشینه آن در ایران

نظریه‌های روابط بین‌الملل عموما در قالب دو مکتب فکری لیبرالیسم و واقعگرایی طرح شده و راه برای طرح مکتب فکری سوم همیشه بسته بوده است. حتی نظریه سازه انگاری و مکتب انگلیسی نیز در حد نهایی خود توانست تنها پلی بین این دو نظریه باشد و نه راه سوم. نظریه آرمانگرایی واقعگرا که در یک دهه اخیر در ایران بر آن تاکید می‌شود همچنان که در ادبیات بین‌الملل هنوز جای خود را پیدا نکرده، برای بسیاری از ایرانیان -حتی جامعه دانشگاهی- ناشناخته است. یکی از علل این امر، عدم توجه به پیشینه و ادبیات این نظریه در ایران است. کما اینکه برخی از چهره های دانشگاهی آن را «وصله ای ناجور» و «ترکیبی متناقض» از دو مکتب فکری فوق می دانند. هدف مقاله حاضر شناخت این پیشینه در ادبیات ایران و تشریح مختصات آن است. سوال اصلی پژوهش این است که جایگاه نظریه آرمانگرایی واقعگرا در اشعار سعدی و فردوسی به عنوان دو شاعر برجسته ایران کجاست؟ فرضیه پژوهش این است که این شعرا در قالب مکتب ایران‌شهری به آنچه امروز ما نظریه آرمانگرایی واقعگرا می‌خوانیم بسیار نزدیک بوده‌اند. روش پژوهش از نوع کیفی(توصیفی- تحلیلی) و شیوه گرداوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نگاه این دو شاعر برجسته ایرانی به موضوع سیاست و روابط بین‌الملل نه واقعگرایانه است و نه آرمانگرایانه بلکه ترکیبی از هر دوست و می‌توان آنها را نخستین شعرای ایرانی دانست که اشعار آنها گنجینه‌ای از آموزه‌های آرمانگرایی واقع‌گرا برای بهره‌گیری در سیاست خارجی ایران است.