«ترجمۀ فلسفه» در پرتو «فلسفۀ ترجمه»

در جهان ارتباطات و مبادلات برساخته در تکثر زبانی انسان‌ها، ترجمۀ گفتاری و نوشتاری از یک زبان به زبان دیگر امری گریزناپذیر است. فلسفه از برجسته‌ترین آفریده‌های اندیشه و زبان انسان‌ها است که از دیرباز در تبادلات میان‌فرهنگی جوامعی که با زبان و کلیت فرهنگی ویژه، به نام ملت یا قوم یا کشور از هم متمایز می‌شده‌اند، جایگاه بس مهمی داشته است.توجه به امکان‌پذیری ترجمه، چگونگی ترجمه و مقتضیات ترجمۀ موفق یک متن فلسفی از زبانی به زبان دیگر همواره از دغدغه‌های مترجمان اندیشه‌ورز و همچنین خود فیلسوفانی بوده‌ که هم به ترجمۀ متون فلسفی آفریده‌شده در زبان‌های دیگر نیاز داشته‌اند هم مشتاق و نگران انتقال هرچه دقیق‌تر اندیشۀ فلسفی از زبان مبدا به زبان مقصد بوده‌اند. این اشتیاق و نگرانی از زمان فیلسوفان بنیادگذار پیشاسقراطی و چینیان و هندیان و ایرانیان باستان تا فیلسوفان سده‌های میانۀ جهان اسلام و غرب وجود داشته‌ است، چنانکه امر «ترجمه» در حرکت تاریخی فلسفه‌ورزی به یک مسئلۀ فلسفی یا موضوع ویژه در فلسفه‌ورزی فلسفی تبدیل شده است.در دوران جدید، بیشتر با کوشش‌های شلایرماخر و در پرتو دستاوردهای سنت هرمنوتیک، فیلسوفانی بزرگ از دو سنت تحلیلی و قاره‌ای، از نیچه و هایدگر و ویتگنشتاین تا ریکور و گادامر و کواین و دیویدسن و دریدا و بدیو، توجهی ویژه به سرشت و سازوکار و نقش ویژۀ «ترجمه» داشته‌اند. در پیوند با تاملات و پژوهش‌های آنان، از یک سو، و در پرتو دستاوردهای شناخت‌شناسی و زبان‌شناسی و فلسفۀ زبان و فلسفۀ ذهن و علوم شناختی، از سوی دیگر، نظریه‌های مهمی دربارۀ «ترجمه» مطرح شده‌ که هیچ مترجمی، به‌ویژه در زمینۀ فلسفه، از دانستن آن‌ها بی‌نیاز نیست. امروزه، با کم‌وکیف درخور توجه این دستاوردها، ما در آستانۀ پیدایش یک فلسفۀ خاص، با نام «فلسفۀ ترجمه»، قرار گرفته‌ایم، چنانکه به‌زودی شاهد تدوین و تصویب این رشته و آموزش آن در رشته‌هایی چون مترجمی زبان‌های گوناگون، رشتۀ فلسفه و رشته‌های مرتبط با ادیان خواهیم بود، رشته‌هایی که زبان در آن‌ها ویژگی‌های گوناگون شگفت خود را به نمایش می‌گذارد. نگارنده در سخنرانی خود، پس از بیان ضرورت و مبانی رشتۀ «فلسفۀ ترجمه»، خطوط کلی آن را ترسیم خواهد کرد.