تاملی در ترجمههای فارسی اصطلاح «Naturalism»
|
|
|
DOR
|
20.1001.2.9920058164.1399.1.1.10.0
|
نویسنده
|
شقاقی حسین
|
منبع
|
فلسفهي غرب و ترجمه - 1399 - دوره : 1 - اولین دوره همایش ملی فلسفهی غرب و ترجمه - کد همایش: 99200-58164
|
|
|
چکیده
|
در برابر اصطلاح «naturalism» سه ترجمه در زبان فارسی شایع است: طبیعتگرایی، دهریگرایی و طبیعیگرایی. ترجمة نخست از این اصطلاح به لحاظ نوع کلمه (طبیعت، اسم است) با بدیل انگلیسی (natural که صفت است) همخوانی ندارد و، از این حیث، نسبت به ترجمة دوم و سوم موقعیت ضعیفتری دارد. در عین حال، این نقطهضعف با توجه به بعضی از ترجمههای شایع و مقبول از اصطلاحاتی فلسفی چون «rationalism» (عقلگرایی)، «empiricism» (تجربهگرایی)، «materialism» (مادهباوری) و ... ظاهراً قابل توجیه است چراکه در این موارد نیز اسمِ فارسی در ترجمة صفت انگلیسی آمده است).ترجمة دوم در عین حال که ضعف مذکور را ندارد، به لحاظ لغوی با اصطلاح انگلیسی فاصله دارد. معنای لغوی دهر، روزگار و عصر و دورة زمانی است و این معنا با معنای لغوی اولیة «natural» قرابت چندانی ندارد. اما به لحاظ محتوا، در سنت فکری بومی فارسی- عربی، دهریون به کسانی خطاب میشده است که در هستیشناسی آراء مشابهی با حامیان امروزی «naturalism» داشتهاند. از این رو، دهریگرایی یک اصطلاح جاافتاده در سنت فکری بومی است که به معنای اصطلاح انگلیسی نزدیک است و، از این حیث، نسبت به ترجمههای نخست و سوم ارجح است.به لحاظ محتوا، «naturalism» به یک هستیشناسی خاص اشاره دارد که ترجمههای نخست و دوم این هستیشناسی را در زبان فارسی انتقال میدهند، اولی بر مبنای معنای لغوی و دومی بر مبنای معنای اصطلاحی جاافتاده در سنت فکری. اما ترجمة سوم (طبیعیگرایی) از این حیث در موقعیتی ضعیفتر نسبت به دو رقیب خود قرار دارد. در عین حال، این ترجمه، به طور کلی، نسبت به ترجمههای نخست و دوم ارجح است چراکه اولاً به لحاظ لغوی با اصطلاح انگلیسی قرابت بیشتری دارد؛ ثانیاً، نوع کلمه (صفت) با کلمة انگلیسی مطابقت دارد. اما به لحاظ محتوا چه؟ سعی خواهم کرد با تحلیل مفهوم «naturalism» در بافت فکری برخی حامیان آن، نشان دهم که این ترجمه به لحاظ محتوا نیز بر ترجمة نخست و دوم ارجح است. در این تحلیل، مفهوم علم و بُعد معرفتشناختی و هستیشناختی علوم طبیعی جایگاهی محوری خواهد داشت.
|
کلیدواژه
|
طبیعتگرایی ,دهریگری ,طبیعیگرایی ,علم.
|
آدرس
|
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی, ایران
|
|
|
|
|
|
|