فلسفۀ زبان در جامۀ زبان فارسی (تاملاتی در چند و چون برگردان مباحث فلسفۀ زبان)
|
|
|
DOR
|
20.1001.2.9920058164.1399.1.1.9.9
|
نویسنده
|
زندی محمد
|
منبع
|
فلسفهي غرب و ترجمه - 1399 - دوره : 1 - اولین دوره همایش ملی فلسفهی غرب و ترجمه - کد همایش: 99200-58164
|
|
|
چکیده
|
فلسفۀ زبان عنوانی است که بر مجموعۀ مطالعات فلسفی دربارۀ زبان اطلاق میشود. گرچه زبان همواره بهنوعی موضوع تامل فیلسوفان بوده است، توجه به آن به مثابۀ شاخهای مجزا در سدۀ بیستم رخ داد. امروزه زبان جایگاه مهمی در اندیشۀ فیلسوفان تحلیلی و قارهای دارد و ایشان نوشتههای بسیاری در این زمینه پدید آوردهاند که بخشی از آنها نیز به زبان فارسی برگردانده شدهاند. نویسندۀ این مقاله نیز با ترجمۀ کتاب بزرگترین فیلسوفان زبان سهمی در این عرصه داشته است. البته فیلسوفان تنها متفکران این عرصه نیستند و فلسفهورزان هم تنها مخاطبان مباحث فلسفۀ زبان نیستند. مسئلۀ اصلی این نوشتار بررسی چگونگی ورود مباحث فلسفۀ زبان به دایرۀ اندیشه و زبان فارسیزبانان و نیز بررسی چالشها و الزامات ترجمه در این زمینه است. در این مسیر، نگاهی داریم به سابقۀ ترجمۀ این مباحث و، به اقتضای مجال، نگاهی نقادانه به آنچه گذشته و آنچه پیش روست و آنچه باید در این زمینه انجام شود. در بحث چگونگی ترجمۀ این مباحث چهار محور محل تامل است: نخست اینکه ترجمهها فقط به دست متخصصان فلسفه انجام نشده و مترجمان دیگر، از جمله زبانشناسان، هم در این زمینه فعالیت کردهاند و، به باور نویسنده، از این رهگذر، بعضی مباحث به دقت برگردان نشده است؛ محور دوم به پراکندگی ترجمۀ متون مربوط است، به گونهای که مترجمان مختلف به علاقۀ خود از متون مقدماتی تا متون اصلی را ترجمه کردهاند و میکنند و این به نوبۀ خود مسائلی را به دنبال داشته است و دارد؛ محور سوم به تنوع رویکردهای فیلسوفانی برمیگردد که در زمینۀ زبان صاحبنظرند و بهاصطلاح در بافتهای مختلفی مباحث خود را مطرح کردهاند که لزوماً همۀ آنها در فضای زبان فارسی بهیکسان ترجمه نشدهاند و این خود فراز و فرودهایی را در امر ترجمۀ مباحث فلسفۀ زبان پدید آورده است. در نهایت، در آخرین محور، به مسئلۀ زبانهای متون اصلی فیلسوفان زبان میپردازیم که فقط محدود به زبان انگلیسی نیستند و، با این وصف، ما مخاطبان ایرانی عمدتاً از طریق زبان انگلیسی با این متون آشنا هستیم و این خود معضلی در ارتباط ما با زبان مبدا طرح بعضی اندیشهها است. در مبحث چالشها و الزامات ترجمۀ متون فلسفۀ زبان آنچه بیش از همه محل توجه است نقش حیاتی زبان و ویژگیهای آن در طرح مباحث است که برگردان مباحث را تا حدی دشوار میکند و توجه به ظرفیتهای زبان فارسی و ایجاد زمینهای برای تعامل بیزبانی را لازم میکند. همچنین، در این محور از این مسئله بحث شده که فلسفۀ زبان در هر صورت زیرمجموعۀ تاملات فلسفی است و در برگردان مباحث و اصطلاحات آن بیش از هر چیز باید به روش فلسفی و ترجمهها و مصطلحات فلسفی توجه شود. افزون بر این، ماهیت میانرشتهای مطالعات زبانی باعث شده است که نوعی سردرگمی در برگردان مباحث فلسفۀ زبان پیش آید که بایستی با توجه به برخی لوازم ترجمه، از جمله تدوین دانشنامهها و غیره، برای این معضل چارهاندیشی شود. دربارۀ آخرین مبحث هم، یعنی بررسی ترجمههای انجامشده، میتوان به مسئلۀ ترجمههای تکراری، فقر تالیفات، ترجمه نشدن بعضی متون اصلی، بهروز نبودن مباحث و برخی مشکلات نشر اشاره کرد که بعضی از آسیبهای این حوزه هستند.
|
کلیدواژه
|
فلسفه، فلسفۀ زبان ,زبانشناسی ,ترجمه ,زبان فارسی
|
آدرس
|
دانشگاه باقرالعلوم, ایران
|
|
|
|
|
|
|