نقش منابع معرفتی در تمدن ‌نوین اسلامی

بنیادی‌ترین مساله در دست‌یابی به تمدن نوین اسلامی، نقش عقل، تجربه و وحی است. نظریه‌پردازان مسلمان، در راستای نقد تمدن غرب و دست‌یابی به تمدن اسلامی، به نظریه‌های گوناگونی از علم دینی دست‌یافته‌اند؛ این نظریه‌ها علی‌رغم نقد مبانی تمدن غربی، به خاطر ضعف در روش‌شناسی معرفتی خود، نتوانسته‌اند علم دینی مورد نیاز تمدن اسلامی را ارائه دهند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، نخست جایگاه عقل و تجربه در هندسه معرفتی تمدن نوین اسلامی را تحلیل کرده و سپس روش به‌کارگیری این منابع معرفتی در ساخت این تمدن را تحلیل نموده است. یافته‌های پژوهش چنین است که همه‌ی علوم (توصیفات و تجویزات) در قرآن موجود است و فقط معصومان به تمام حقایق علوم دسترسی دارند و غیرمعصومان با مراجعه به کتاب و سنت و با به‌کارگیری ابزارهای معرفتی عقل و تجربه، توانایی کشف برخی از حقایق علوم را دارند. در وهله‌ی نخست باید توسط عقل و تجربه با رویکرد ابزاری به سراغ کتاب و سنت رفته و با تکیه به فرآیند شش مرحله‌ای ابزاری، به علم دینی مورد نیاز تمدن اسلامی دست‌یافت و در وهله‌ی دوم، چنانچه عقل و تجربه با رویکرد منبعی و در عرض کتاب و سنت، به دستاورد قطعی و یا یقین عقلایی دست یابند، این دستاورد نیز از حجیت برخوردار است و دینی خواهد بود و از این دستاورد می‌توان در ساخت تمدن نوین اسلامی بهره برد.

The role of epistemological sources in modern Islamic civilization

The most fundamental issue in achieving a new Islamic civilization is the role of reason, experience and revelation in the construction of this civilization; Muslim theorists, in order to critique Western civilization and achieve Islamic civilization, have developed various theories of religious science; Despite criticizing the foundations of Western civilization, these theories have failed to provide the religious knowledge required by Islamic civilization due to their weakness in epistemological methodology; The present study, using a descriptive-analytical method, first explains the place of reason and experience in the epistemological geometry of the new Islamic civilization and then analyzes the method of using these epistemological sources in the construction of this civilization; The research findings are that all sciences (descriptions and prescriptions) are present in the Qur’an and only the infallibles have access to all the truths of the sciences and the non-infallibles are able to discover some of the truths of the sciences by referring to the book and tradition and using the epistemological tools of reason and experience. . In the first place, one should go to the book and tradition through reason and experience with an instrumental approach, and by relying on the process of six instrumental stages, the religious knowledge required by Islamic civilization should be achieved. The book and tradition achieve a definite achievement or rational certainty, this achievement also has authority and will be religious, and this achievement can be used in the construction of a new Islamic civilization.