آسیب شناسی رویکرد ایدئولوژیک به دین در احیاء تمدن اسلامی

یکی از مهم‌ترین برنامه‌های کلان برای احیاء تمدن اسلامی و خروج جهان اسلام از وضعیت عقب‌ماندگی و انحطاط تمدنی، پروژه ی «ایدئولوژیک کردن اسلام» بوده است. برنامه‌ای که اجمالا با رویکرد سیدجمال به اسلام و جهان اسلام، آغاز شده و به وسیله ی شاگردان او پی‌گرفته شده است. در این رویکرد، اسلام مهم‌ترین ابزار پیشرفت جامعه عرب در صدر اسلام معرفی شده که توانسته است در مدت کوتاهی تمدن اسلامی را به وجود آورد. ابزاری که می‌توان با به کارگیری مجدد آن، بار دیگر جهان اسلام را به اوج ترقی رساند. رویکردی که دو روشنفکر مشهور جهان اسلام، دکتر علی شریعتی در فضای شیعه و سید قطب در فضای اهل سنت، مشهورترین منادیان آن هستند. رویکردی جدید به دین و تفسیری جدید از قرآن که با تفسیر علمای سنتی در حوزه‌های علمیه شیعه و اهل سنت کاملا متفاوت است. با توجه به نفوذ گسترده این رویکرد در میان قشر دانشگاهی در فضای جهان اسلام، این رویکرد سبب اقبال بیشتر افراد جامعه به دین و علی الخصوص بُعد تمدن سازی آن شد؛ اما علی رغم این نقطه ی مثبت، این اندیشه‌ سبب شکل‌گیری گروه‌های سیاسی و جهادی، چون اخوان المسلمین، طالبان، القاعده، داعش و ... در فضای اهل سنت،‌ و گروه‌هایی چون سازمان مجاهدین خلق و فرقان و .. در فضای شیعه شده است. در این نوشتار سعی شده است که با تحلیل مبانی این دیدگاه، ظرفیت‌های تمدنی آن و خطرات ویرانگر این رویکرد به دین و علی الخصوص قرآن کریم بررسی شود.

Pathology of the ideological approach to religion in the revival of Islamic civilization

One of the most important grand plans for the revival of Islamic civilization and the exit of the Islamic world from the state of backwardness and decline of civilization has been the project of &ideologizing Islam”. The program initially began with Seyed Jamal’s approach to Islam and the Islamic world and was followed by her successors. In this approach, Islam is introduced as the most important instrument for the development of Arab society during the early years of Islam’s emergence, being able to create Islamic civilization in a short period and can be reused to bring the Islamic world to the forefront once again. The most famous preachers of the two famous intellectuals of the Islamic world, i.e.  Dr. Ali Shariati in the Shiite sect and Seyyed Qutb in the Sunni sect, has taken this approach. This is a new approach to religion and a new interpretation of the Qur’an that is completely different from the interpretation of traditional scholars in the Shiite and Sunni seminaries. Regarding the wide influence of this approach among scholars in the Islamic world, this approach made most of the society inclined to religion, especially its civilization dimension. However, despite this pros, such intellectuality brought about such political and Jihandi groups as Muslim Brotherhood, Taliban, AlQa’edah, ISIS etc. in Sunni sect, and Mujahedin organization, Forghan, etc. in Shiite sect. In this research, the author has attempted to study the civilizational potentials and their threats to religion, specially the Qur’an through the analysis of the fundamentals of this approach.