ظرفیت سنجی اندیشه‌های اخلاقی در ایجاد نظام ارزشی تمدن نوین اسلامی

هر تمدنی بر مجموعه‌ای از اندیشه‌های همسو در چند حوزه تاثیرگذار استوار است که از آن‌ها با تعبیر نظام یاد می‌شود. نظام ارزشی هر تمدن که مشتمل بر مسائل ارزشی و هنجاری یک تمدن است از مهمترین نظامات یک تمدن به شمار می‌آید. به‌طورکلی هر نظام ارزشی از مجموعه باورهای مرتبط با مبانی، اهداف، اصول، روش‌ها و هنجارها تشکیل شده است. نقش مبانی، به دلیل نقش کلیدی در تعیین هنجارها از اهمیت بالاتری نسبت به سایر باورها برخوردار است و بر همه آن‌ها مقدم است و تغییر در مبانی، تغییر در سایر مراحل را به دنبال دارد. از این‌رو، مبانی ارزشی هر تمدنی حائز اهمیت است. بنابراین، شناسایی و معرفی مبانی ارزشی اسلام که از وجوه امتیاز تمدن اسلامی نسبت به سایر تمدن‌های متکی بر عقل یا احساس بشر به شمار می‌آید، حائز اهمیت است. بررسی سیر تطور اندیشه اخلاقی اندیشمندان اسلام و مقایسه آن با اندیشه اخلاقی پیش‌ازاین دوره به‌خوبی حاکی از آن است که بسیاری از اندیشمندان اسلامی تلاش نموده‌اند تا به نظریه‌پردازی در حوزه مبانی ارزشی اسلام بپردازند. بررسی تطبیقی دیدگاه ایشان نشان می‌دهد که دیدگاه‌های عصر جدید بیش از دیدگاه‌های اعصار گذشته با اندیشه‌ اخلاقی اسلام سازگار بوده و ظرفیت‌های اندیشه اخلاقی اسلام را نشان می‌دهد و از این‌رو از قابلیت بیشتری برای بهره‌گیری به‌عنوان مبنای ارزشی تمدن اسلامی برخوردار است. پژوهش حاضر درصدد است ضمن بررسی سیر تطور اندیشه اخلاقی مهمترین اندیشمندان جهان اسلام (از کندی تا ابن‌سینا)، ظرفیت اندیشه‌های اخلاقی جهان اسلام در راستای ایجاد نظام ارزشی تمدن نوین اسلامی را سنجیده و آن را مورد ارزیابی قرار دهد.

Measuring the capacity of moral ideas in creating the value system of the new Islamic civilization

Every civilization is based on a set of coherent ideas in several influential areas, which are referred to as system interpretations. The value system of any civilization, which includes the value and normative issues of a civilization, is one of the most important systems of a civilization. In general, any value system is composed of a set of beliefs related to the principles, goals, methods and norms. The role of principles, because of its key contribution in setting norms, is more important than other beliefs and precedes all of them, and a change in principles leads to a change in other stages. Hence, the value foundations of any civilization are important. Therefore, it is important to identify and introduce the value principles of Islam, which are among the advantages of Islamic civilization over other civilizations based on human intellects or feelings. Examining the evolution of the moral thought of Islamic thinkers and comparing it with the moral thought of the previous period, it is clear that many Islamic thinkers have tried to theorize in the field of the value principles of Islam. A comparative study of his view shows that the views of the new age are more compatible with the moral thought of Islam than the views of previous ages and show the capabilities of the moral thought of Islam and therefore have more potential to be used as a value basis of Islamic civilization. The present study seeks to examine and evaluate the evolution of the moral thought of the most important thinkers of the Islamic world (from Kennedy to Avecina), the capacity of the moral thought of the Islamic world in order to create a value system of new Islamic civilization.