تحلیل نشانه شناختی تصاویر زنان در دیوارنگاره های شهر تهران

این پژوهش با توجه به اهمیت جایگاه اجتماعی زنان و نقش‌آفرین‌های آنها در عرصه‌های مختلف جامعه به تحلیل نشانه شناختی بازنمایی تصویر زن در دیوارنگاره های شهر تهران می پردازد. به لحاظ رهیافت روش شناختی، پژوهش حاضر در چارچوب رویکردهای کیفی قرار می گیرد و مشخصاً از روش نشانه شناسی اجتماعی کرس و ون لیون برای تحلیل دیورانگاره ها سود جسته است. داده ها شامل 80 دیوارنگاره در سطح شهر تهران است که به شیوۀ هدفمند از بین دیوارنگاره های اصلی و مهم در میادین اصلی شهر تهران انتخاب شدند. بازه زمانی انتخاب نقاشی های دیواری، خرداد و تیر ماه سال 1402 است. نمونه گیری تا رسیدن به مرحله اشباع انجام گرفت. داده ها با استفاده از نرم­افزار maxqda ورژن 2020، تم بندی شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد تمرکز و تاکید دیوارنگاری های بررسی شده در بازنمایی مولفه های اجتماعی زنان بر روی هویت دینی (که با حالت های مختلفی مثل نماز خواندن یا دعا کردن نشان داده شده)، ملی و مهین دوستانه (که با تصاویر مختلفی مانند شهیدپروی یا دفاع از ارزش های ملی و مهینی نمود یافته) و هویتی عاطفی و مهر و عاطفه مادرانگی بوده است. جایگاه اجتماعی و اقتصادی زنان در دیوارنگاره­ها بازنماگر زنی مستقل، در بسیاری مواقع شاغل، دارای جایگاه اجتماعی ارزشمند در کانون خانواده و واجد پرستیژ شغلی است. این دیوارنگاره ها با تاکید بر جایگاه های اجتماعی والا مانند مادر شهید بودن یا مقام ارزشمند مادری، دانشجویی، پژوهشگری و مشاغل تخصصی مثل پزشکی و مهندسی درصدد ارائه چهره ای موجه و مستقل از زنان است.

semiotic analysis of women’s images in the murals of tehran city

this research, considering the importance of the social position of women and their role in various fields of society, aims to sociologically analyze the representation of women’s images in the murals of tehran. the method of this research is categorized under qualitative studies, utilizing the social semiotics approach of kress and van leeuwen. the data of this study includes 80 murals across tehran, selected purposively from the main and significant murals in the city’s main squares. the time frame for selecting the murals is june and july of 2023. sampling continued until reaching saturation. the data were categorized using maxqda software version 2020. the results indicate that the focus and emphasis of the analyzed murals in representing the social components of women are on religious identity (depicted through various actions such as praying or making supplications), national and patriotic identity (represented by images of martyrdom or defense of national and patriotic values), and emotional identity, particularly motherhood with care and affection. the social and economic status of women in the murals of tehran reflects an independent woman, often employed, holding a valuable social position within the family and possessing professional prestige. these murals, with emphasis on high social positions such as being a martyr’s mother, the esteemed role of motherhood, studentship, research, and specialized professions like medicine and engineering, aim to present a respectable and independent image of women.