تحلیل نشانه شناختی عناصر بصری هنر پارچه بافی ایرانی در عصر صفوی

پارچه های دستبافِ سنتی بازنماگر و حامل کهن ترین معناها، سنن و رسوم تاریخی تمدن ایرانی هستند. این مصنوعات قدیمی درمقام وجوه مادی تمدن در عین حال معنوی ترین وجوه زندگی روزمره مردم و فرهنگ معمولی افراد متعارف را روایت می کنند. عصر صفوی که نماد شورش فرهنگ ایرانی علیه دیگری متجاوز است روح خود را در برخی مصنوعات تمدنی، از جمله در پارچه های دستباف و نقوش روی آنها نمایانگر ساخته است. پژوهش حاضر تلاشی است است برای تحلیل نشانه شناختی نقوش و عناصر بصری در هنر پارچه بافی دوران صفوی و نیز مطالعۀ اثرات هنر آن دوره بر خط سیر هنر در ادوار بعدی. روش پژوهش نشانه شناسی و نمونه گیری به شیوۀ هدفمند انجام گرفته است. نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که در پارچه های دوران صفوی تنوع و گستردگی نقوش بسیار و اغلب کلیت پارچه با تلفیقی از خط نوشته و نقوش و مضامین داستانی و عاشقانه پر شده است. تلفیق مضامین رمانتیک و دینی و ملی در اغلب این مصنوعات بیانگر تلاش تمدن ایرانی برای فاصله گیری از دیگری و برساخت فرم نوینی از هویت ایرانی اسلامی است. تداوم این تلاش را می توان به شکل های دیگری در ادوار بعدی، حتی در سایر ژانرهای هنری نیز به وضوح مشاهده کرد.

semantic analysis of visual elements of iranian handwoven fabrics in safavid era

handwoven traditional fabrics are representations and carriers of the oldest meanings, traditions, and historical customs of iranian civilization. these ancient artifacts, as the material aspects of civilization, simultaneously narrate the most spiritual dimensions of everyday life and the ordinary culture of common people. the safavid era, symbolizing the iranian culture’s revolt against the intrusive other, manifested its spirit in certain civilizational artifacts, including handwoven fabrics and the motifs depicted on them. this study aims to conduct a semiotic analysis of the motifs and visual elements in the safavid era textile industry, as well as to examine the impact of the art of that period on the trajectory of art in later periods. the research employs a semiotic methodology and purposive sampling. the findings indicate that safavid textiles exhibit a remarkable variety and richness of motifs, with the entirety of the fabric often adorned with a blend of inscriptions, motifs, and narrative or romantic themes. the integration of romantic, religious, and national themes in many of these artifacts reflects the iranian civilization’s effort to distance itself from the other and construct a novel form of iranian islamic identity. the continuation of this endeavor is clearly observable in various forms during subsequent periods, even in other artistic genres.