زیبایی شناسی انتقادی جلوه های صنعت فرهنگ در متون ادبی (مطالعۀ موردی: اشعار سیمین بهبهانی)

از اصول زیبایی شناسی انتقادی مکتب فرانکفورت، توجه به آثار منفی صنعتِ فرهنگ است. از نظر فرانکفورتی ها صنعت فرهنگ موجب حذف خلاقیت و فردگرایی افراد از طریق همسان سازی آنان می شود.در این فرایند همسان سازی، فرد در دست نظام سرمایه داری چون شئی می گردد که توان کنشگری اجتماعی و سیاسی خود را از دست می دهد. در این پژوهش اسنادی که با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام شده است، پنج دفتر نخست سیمین بهبهانی شامل مجموعه های جای پا، چلچراغ، مرمر، رستاخیز و خطی ز سرعت و از آتش از منظر زیبایی شناسی انتقادی بررسی و تحلیل شده اند که ضمن نشان دادنجلوه های صنعت فرهنگ در اشعار این شاعر، نگرش وی به این پدیده، در دو ساحت محتوا و فرم بررسی شده است. یافته ها و نتایج پژوهش نشان می دهد سیمین بهبهانی در اشعارش ضمن روایت زندگی افرادی مانند رقاصه، روسپی، کارمند و مرد ثروتمند، جلوه هایی از صنعت فرهنگ مانند صنعت زیبایی و صنعت سرگرمی را به تصویر کشیده، شیءوارگی را نیز به عنوان پیامد صنعت فرهنگ، به صورت شیءوارگی جنسی و شیءوارگی اداری بازنمایی کرده است. در ساحت فرم، بهبهانی ابتدا با پیروی از سنت ادبی، مقلد است، اما با آوردن مانیفستی در کتاب خطی ز سرعت و از آتش و کاربرد وزن های بی سابقه و کم سابقه در شعر فارسی، هنر خود را از بند تقلید رهانیده و به حیطۀ هنر خلّاق وارد شده است که از این نظر می توان گفت شعر او، شعری اصیل و مطابق با اصول مکتب فرانکفورت است. در واقع وی از این طریق، با نفی وضع موجود و کیفرخواست علیه نظم مستقر، به نقد پیامدهای صنعت فرهنگ پرداخته است.

critical aesthetics of manifestations of culture industry in literary texts (case study: simin behbahani's poems)

paying attention to the negative effects of the culture industry is among the principles of critical aesthetics of frankfurt school. culture industry eliminates one's creativity and individualism through their assimilation. in this documentary research that was conducted using a descriptive-analytical approach, the first five books of simin behbahani, including jay-e pa, chelcheraq, marmar, rastakhiz and khatee ze sorat va az atash were analyzed from the critical aesthetics perspective. the results of this research showed that besides depicting the life narration of the persons such as the dancer, the prostitute, the employee, and the rich man as some manifestations of the culture industry like beauty industry and entertainment industry in her poems, simin behbahani has represented reification as the consequence of the culture industry in the form of gender reification and administrative reification. regarding the form area, behbahani is, at first, an imitator by following the literary tradition, but she has liberated her art from imitation and entered the creative art area by bringing a manifesto in khatee ze sorat va az atash manuscript and using the unprecedented and rare weights in persian poetry. it can be said that her poem is an authentic one and complies with the principles of frankfurt school. this way, behbahani has, in fact, criticized the consequences of the culture industry by negating the status quo and presenting an indictment against the established rhyme.