تحولات گفتمانی موسیقی: مطالعۀ تطبیقی موسیقی عصر مشروطه با موسیقی انقلاب 57

مقاله حاضر در پی مقایسه گفتمانی اشعار تصانیف دوره مشروطه با دوره انقلاب 1357 در موسیقی ایران است. در دوره مشروطه تصنیف‌های عارف قزوینی و سپس محمدتقی بهار به‌عنوان نمونه انتخاب شده‌اند. عارف مشهورترین تصنیف‌ساز این دوره است که آثارش همچنان در تاریخ اجتماعی و موسیقی ایران باقی مانده است. «کانون موسیقی چاووش» نیز به‌عنوان نمونه‌ای برای تصنیف‌های دوره انقلاب 1357 برگزیده شده است. این کانون مشهورترین و نیز منسجم‌ترین گروه موسیقی است که آثار انقلابی خود را بر اساس دستگاه‌های موسیقی ایرانی آفریده است. تفاوت‌های اجتماعی دو دوره، تولید محتوایی متفاوت نیز داشته است, انتخاب این دو نمونه از این رو بوده است که هر دو موسیقی انتخاب شده کاملاً براساس موسیقی ایران و برمبنای ردیف دستگاهی بنا شده اند و دیگر این که هر کدام از این نمونه ها در دوره خود دارای شهرت و مخاطب ویژه هستند علاوه بر این در این انتخاب از پنل تخصصی حوزه موسیقی نیز استفاده شده است. این پژوهش با روش مطالعه تحلیل گفتمان و با رویکرد تحلیل گفتمان نورمن فرکلاف صورت گرفته است. یافته ها نشان می دهد تفاوتهای اجتماعی دو دوره، تولید محتوایی متفاوت نیز داشته است؛ این مطالعه دریافت اشعار دورة مشروطه کمتر حالتی حماسی دارند و بیشتر با غم و اندوه روایتگر اوضاع اجتماعی اند. اشعار و تصنیف های ساخته شده توسط کانون چاووش، بیشتر حالتی حماسی داشته و در پی تهییج جامعه نیز برمی آیند. این وضعیت به لحاظ فرم نیز قابل مشاهده است؛ موسیقی سالهای ابتدایی انقلاب 1357 » رزمی « مارشگونه و مهیج و به طور کلی است برخلا ف موسیقی مشروطه که حزن انگیز و شِکوه گر است؛ بررسی هرکدام از دوره ها وضعیت و گفتمان اجتماعی آن دوره را برای ما نمایان می سازد.

transformations of musical discourse: a comparative analysis of music in the era of constitutional revolution and the time of 1979 revolution

the present article seeks to compare the discourse of music during the constitutional period with the 1979 revolution. in the constitutional period, the ballads of aref qazvini and then mohammad taqi bahar (late qajar and early pahlavi period) have been selected as examples; aref is the most famous composer of this period, whose works have remained in the social and musical history of iran. chavush music center has also been chosen as an example for the ballads of the 1979 revolution; this center is the most famous and also the most coherent music group that has created its revolutionary works based on iranian musical instruments. the social differences of the two periods have also produced different content; therefore, the poems of the constitutional period have less of an epic mood and are more sad narrating the social situation. poems during the 1979 revolution, especially the ballads composed by the chavoush center, were mostly epic in nature, and they were meant to excite the society. this situation can also be seen in terms of form; the music of the79th revolution period is march-like and exciting and generally martial in contrast to the constitutional music which is sad and glorious, and both of these show the social status and social discourse of each period.