نسبت فرم و هندسه تزییناتِ آجریِ جداره‌های حیاط اندرونیِ خانه‌های نیمه دومِ حکومتِ قاجار در تبریز با وضعیت معیشتی مالکین

شرایط اقتصادی در هر دوره تاریخی، یکی از عوامل تاثیرگذار بر نظام معماری و شهرسازی بوده و تزیینات به عنوان جزیی از معماری از این قاعده مستثنی نیستند. هدف این پژوهش که با روش تفسیر تاریخی به انجام رسیده بررسی تاثیر وضعیت معیشتی مالکین بر تزیینات آجری حیاط اندرونی خانه‌های قاجاری تبریز است. برای دستیابی به این هدف تلاش شد به سوالی با این مضمون پاسخ داده شود که چه نسبتی بین فرم و هندسه تزیینات آجرکاری با سطح اقتصادی زندگی مردم برقرار است؟ با تقسیم خانه‌ها به دو طیف مربوط به قشر مرفه و عادی، با مشاهدات میدانی به بررسی تزیینات آجری - نمای حیاط‌های اندرونی آن‌ها از دو منظر فرم اجرا و هندسه کلی پرداخته شده و سپس نسبت بین این تزیینات با سطح معیشتی مالکان بررسی شد. طبق یافته‌های پژوهش از منظر فرم اجرا، الگوهای تکرارشونده جزو الگوهای مشترک بین هردو قشر بوده است. الگوهای گسترش‌یافته تنها مختص قشر مرفه جامعه آماری بوده و الگوهای واحد و الگوهای چندتایی نیز غالباً در خانه‌های قشر مرفه به‌کار رفته‌است. از بعد فرم هندسی نیز چند الگوی هندسی مشخص مابین هر دو قشر مشترک بوده و برخی الگوها هم مشخصاً به یک قشر خاص تعلق داشته است. در نهایت این نتیجه کلی حاصل شد که تمایزاتی بین الگوهای تزییناتی دو قشر وجود دارد که هیچ یک از نمونه ها به سمت خلق الگوهای غیر‌معمول و استفاده افراطی از آن‌ها گام برنداشته و به نحوی نیست که اقشار مختلف جامعه را از هم جدا کند و نمایانگر شکاف طبقاتی میان آنها باشد.

the relationship between the form and geometry of the brick decorations of the interior courtyard walls of tabriz houses in the second half of the qajar era and owners’ subsistence situation

in each historical era, economic conditions influence architectural systems and urban development processes, and decorations as parts of architecture are not exception. this study used a historical-interpretive method to investigate the effects of owners’ subsistence situation on the brick decorations of the interior courtyard walls of tabriz houses in the second half of the qajar rule. to meet this goal, a question was raised: “what is the relationship between the from and geometry of brickwork decorations and the livelihood and economic situation of people?” the present study used archive sources and field interviews to identify tabriz’s qajar houses and to gain some information about the original owners of these houses, while dividing them into two ordinary and well-to-do groups; meanwhile, through field observations, the study also aimed to investigate the brick decorations of interior courtyards’ facades from two execution from and general geometry perspectives. also, the study investigated the relationship between these decorations and the owners’ subsistence status. according to the findings, in terms of execution form, repetitive patterns fall under patterns shared by both groups. extended patterns mainly belong to the well-to-do houses, and single and multi-pattern forms are again applied in the same houses. in terms of geometric forms, several certain patterns are shared by both groups, with some patterns particularly belonging to a specific class. in the end, it was concluded that there were distinctions between the decorative patterns of both groups of owners, with none of the samples ever adopting unusual patterns to separate various groups of society and cause class gaps among them.