تحلیل گفتمان انتقادی بازنمایی رفتارهای اخلاقی ایرانیان در متون خلقیات‌نویسی

با توجه به اهمیتی که ژانر خلقیات‌نویسی در فرهنگ ایرانی دارد، در این پژوهش به بررسی و نقدِ بازنمایی رفتارهای اخلاقی ایرانیان در این آثار پرداخته شده است. خلقیات‌نویسی با هدف بررسی و فهرست‌برداری از خصلت‌های فرهنگی و اخلاقی ایرانیان، یکی از گونه‌های ویژۀ نوشتارهای فرهنگی و اجتماعی است که حیاتی طولانی و دست کم همپای پیدایش گفتار جامعه‌شناسی آکادمیک در ایران دارد. کتاب «از ماست که بر ماست» اثر رضا بهرام‌پور، نمونه مورد بررسی‌ در پژوهش حاضر است. برای بررسی و نقد بازنمایی رفتارهای اخلاقی ایرانیان در این اثر از روش تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس الگوی تئون ون‌دایک استفاده شده است. نتایج نشان داد که آثار خلقیات‌نویسی از بسیاری از استراتژی‌های ایدئولوژیک برای به تصویر کشیدن رفتارهای اخلاقی ایرانیان بهره می‌برند. گفتمانی که این ژانر نوشتاری در پرتو آن ایرانیان را نقد می‌کند، گفتمان خودانتقادی فرهنگی است. این گفتمان بیش از آن‌که در پی بررسی و توصیف رفتارهای فرهنگی و اخلاقی ایرانیان باشد، در حال ساخت این رفتارها است. به‌این‌صورت که با جهت‌دهی به رفتار ایرانیان، آن‌ها را به سمت رفتارهای اخلاقی ناپسند هدایت می‌کند؛ بر اساس بازنمایی بهرام‌پور در این کتاب، رفتارهای اخلاقیِ ناپسند ایرانیان، سه برابر بیشتر از رفتارهای اخلاقیِ پسندیدۀ آن‌ها است. در واقع، متون خلقیات‌نویسی با استراتژی‌های مبتنی بر ایدئولوژی خودانتقادی، این امکان را در دسترس ایرانیان قرار می‌دهند تا اَعمال خود را نسبت به غیرایرانی‌ها تفسیر کنند. براین‌اساس، این آثار به ایرانیان می‌گویند که آن‌ها ذاتاً غیراخلاقی عمل می‌کنند و در مقابل، غربی‌ها ذاتاً مردمانی اخلاق‌مدار هستند.

the critical discourse analysis of the representation of iranian temperamen

considering the importance of the temperament genre in iranian culture, in this research, the representation of the ethical behaviors of iranians in these works has been examined and criticized. temperament genre with the aim of surveying and cataloging the cultural and ethical characteristics of iranians is one of the special types of social writings that has a long life and is at least equal to the emergence of academic sociology in the country. the book az maast ke bar maast by reza bahrampour is the sample studied in this research. to review and criticize the representation of the ethical behavior of iranians in this work, the method of critical discourse analysis based on van dijk's model has been used. the results showed that the temperament genre uses many ideological strategies to depict the moral behavior of iranians. rather than investigating and describing the cultural and ethical behaviors of iranians, this discourse is constructing these behaviors. in this way, directing the behavior of iranians, it leads them to morally objectionable behaviors; according to bahrampour's representation in this book, the ethical behaviors of iranians are three times more than the moral behavior they like. in fact, the temperament genre makes this possibility available to iranians to interpret their actions toward non-iranians. therefore, these works tell iranians that they are inherently immoral and, on the other hand, westerners are inherently moral people.