تحلیل کهن‌الگوییِ شخصیت مردانه در سینمای ایران؛ مطالعه موردی فیلم «شعله‌ور»

در سال‌ها و دهه‌های اخیر مطالعات زنان با هدف مقابله با نادیده‌گرفتن زنان در حوزه‌های مختلف بسیار پررنگ شد؛ تاحدی که این بار به‌نوعی مطالعات مردان در حاشیه قرار گرفت. این مسئله در خصوص مطالعه و تحلیل شخصیت‌های سینمایی مرد نیز وجود دارد. در حالی که پژوهش‌های مختلفی به تحلیل بازنمایی زنان در آثار سینمایی و هنری پرداخته‌اند، تعداد پژوهش‌هایی که شخصیت مردانه را تحلیل کرده باشند بسیار معدود است. رویکرد نظری در این پژوهش، مبتنی بر نظریه کهن‌الگویی جین شینودابولن (یکی از پیروان یونگ) بوده و فیلم سینمایی «شعله‌ور» به‌عنوان نمونه‌ با روش نشانه‌شناسی فیسک مورد تحلیل قرار گرفته است. فیلم «شعله‌ور» به‌عنوان نمونه تحلیل این پژوهش، از لحاظ علمی مزیت‌هایی دارد که آن را به نمونه‌ای مناسب برای تحلیل تبدیل کرده است. فیلم، شخصیت‌محور است؛ به این معنا که یک شخصیت مرکزی دارد که مخاطب در طول فیلم تقریباً همه ماجراها را با ذهنیت او دنبال می‌کند. راوی نیز با ارائه تک‌گویی‌های درونی و سیلانات ذهنی شخصیت‌ها به این مسئله کمک می‌کند. نتایج نشان می‌دهد که نزدیک‌ترین کهن‌الگو به شخصیت اصلی فیلم (فرید) پوزیدون است. کارگردان فیلم با تصویرکردن فرید، شخصیت‌ کهن‌الگویی پوزیدون را تداعی می‌کند. مهم‌ترین شباهت بین شخصیت مردانه فیلم و شخصیت کهن‌الگویی مردانه، داشتن روحیه خشم، کینه‌توزی و انتقام‌جویی است.

an analysis of the archetype of male personality in iranian cinema; case study of the movie sholevar

in recent decades, feminism and women's studies in various fields have become very prominent to show the exclusion of women but this marginalized men's studies. this problem also exists in the study and analysis of male cinematic characters. various studies have analyzed the representation of women in cinema and art, but few studies have analyzed the male personality. the theoretical approach in this research is based on jean shinoda bolen's archetypal theory. the movie sholevar (2017) has also been analyzed as a case by fiske semiotic method. sholevar as a case study of this research, has many scientific advantages. this film is character-driven; and has a central character that the audience follows almost all the stories with his mentality throughout the film. the narrator also helps by presenting the inner monologues of the characters. the results of research and analysis of the film sequences show that the closest male archetype to the main character of the film - farid - is poseidon. the most important commonalities between farid and poseidon are emotional spirit, overt and covert anger, bad temper, resentment and revenge, self-righteousness and violation of the rights of others, anomaly, self-confidence, and at the same time being ignored, preferring emotion to logic in reactions, interest in natural elements, etc.