از مکتب تا فرهنگ: تبیین فرایندِ اجتماعی-فرهنگی عیاری و شکل گیری ورزش زورخانه‌ای در ایران

زورخانه در رهبری فکری نهضت‌های آزادی‌بخش و ترویج آداب و آیین فتوّت و کردار جوانمردانه در دوران پرفراز و نشیب تاریخ ایران‌زمین نقش مهمی ایفاء کرده است. بنابراین، این مطالعه در پی تبیین فرایند اجتماعی– فرهنگی عیّاری و شکل‌گیری ورزش یا در واقع مکتب زورخانه‌ای در ایران است. از حیث روش‌شناسی، رویکرد این مطالعه کیفی است و از روش نظریه داده‌بنیاد هم‌ساخت‌گرایانه (رویکرد چارمز) استفاده شده است. مشارکت‌کنندگان این مطالعه (مطلعین کلیدی)، پهلوانان صاحب‌نظر و باسابقه که هم از نظر عملی و هم نظری آشنا به فرهنگ، تاریخ، آداب و رسوم زورخانه و همچنین پژوهشگران دارای سابقه پژوهش در این حوزه بودند که به شیوه گلوله برفی انتخاب شدند و در مجموع نوزده مطلع کلیدی و صاحب تجربه در ورزش زورخانه‌ای از طریق نمونه‌گیری کیفی یا هدفمند جذب شدند. برای گردآوری داده‌ها از یک مصاحبه‌نامه نیمه‌ساختمند استفاده شده و مصاحبه‌ها تا حصول به اشباع نظری ادامه یافت. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که می‌توان فرایندِ اجتماعی-فرهنگی عیاری و شکل‌گیری مکتب زورخانه در ایران را می‌توان در سه خوشه معنایی تبیین و تلخیص کرد: الف) پدیده محوری: کنش‌ها، واکنش‌ها و برهم کنش‌های جاری در فضای زورخانه؛ ب) عوامل زمینه‌ای یا شرایط اثرگذار بر کنش‌ها، واکنش‌ها و برهم کنش‌های عیاری که بخشی از آنها تسهیل‌کننده و بخشی دیگر بازدارنده آن هستند و ج) مولفه-های مربوط به پی‌آیندها و آثار کنش‌ها، واکنش‌ها و برهم کنش‌ها در فضای زورخانه که شامل فضای حاکم بر زورخانه، فضای حاکم بر محیط ورزش به‌عنوان یک محیط بینابین و جامعه به عنوان محیط کلان.

from school to culture: explaining process of being chivalrous man and formation of the zurkhaneh in iran

zurkhaneh has played an important role in teaching heroic temperament and human character during the ups and downs of iran’s history in leading liberation movements and promoting the ritual of beauty and chivalry. therefore, the purpose of this study was to design and explain the zurkhaneh sports model with a school-building approach. in this study, the constructivist grounded theory methodedology (developed by kathy charmaz) was used. statistical sample for semi-structured interviews; experienced and experienced wrestlers who were fully acquainted with the culture, history, and customs of zurkhaneh both practically and theoretically, as well as researchers with a history of research were selected by snowball method and sampling ended with 19 interviews and reached theoretical saturation. in the interview analysis method, three coding stages included; axial phenomenon, contextual factors, and consequences. finally, in the theoretical coding stage, it can be said that the zurkhaneh school can be divided into three clusters: a) axial phenomenon: (actions, reactions and current interactions in the zurkhaneh space), b) contextual factors or conditions affecting the actions, reactions and interactions, some of which are facilitators and others are deterrents, and also from the perspective of c) components of the consequences and effects of actions, reactions and interactions in the zurkhaneh space, which include; analyzed and explained the atmosphere of zurkhaneh, the atmosphere of sports as an intermediate environment and society as a macro environment.