بررسی مفهوم‌سازی‌های استعاری دربردارندۀ حوزۀ مبدا بالا/پایین در سینمای ایران: مطالعۀ موردی فیلم‌های رقص در غبار و چهارشنبه‌سوری

حضور گسترده‌ استعاره‌های مفهومی در زندگی روزمره‌ انسان‌‌ها، همواره مورد توجه پژوهشگران حوزه‌ زبان‌شناسی شناختی بوده‌است. اثر حاضر با بهره‌گیری از نظریه‌ استعاره‌ مفهومی لیکاف و جانسون (a1980)،‌ نظریه‌ استعاره‌های تصویری و چندوجهی فورسویل (2006، 2008 و 2016) و همچنین آرای کوچش (2020) در خصوص استعاره‌های تصویری، حوزه‌ مبدا بالا/ پایین در یک رسانه‌ چندوجهی مانند سینما را بررسی کرده‌ است تا از این طریق بتواند چگونگی به‌کارگیری استعاره‌های جهتی با این حوزه‌ مبدا استعاری را علاوه بر کلام در وجه تصویری نیز مطالعه ‌کند. بدین منظور، فیلم‌های بلند سینمایی فارسی‌زبان «رقص در غبار» و «چهارشنبه‌سوری» بررسی شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که فیلم‌ساز با نمایش تصویری مفاهیم بالا/ پایین، از آن‌ها به ‌عنوان حوزه‌ مبدا استعاری استفاده می‌کند تا مفاهیم انتزاعی را در قالب استعاره‌های مفهومی به بیننده منتقل کند. در هر دو فیلم در موقعیت‌های مختلف این استعاره‌ها اغلب صرفاً در وجه تصویری به‌ کار گرفته شده ‌است تا درک ناخودآگاه مخاطب از موقعیت انتزاعی شخصیت‌ها را تضمین‌ کند. حضور گسترده‌ استعاره‌های مفهومی مرتبط با این حوزه‌ مبدا در فیلم‌های فارسی‌زبان نشان می‌دهد که این استعاره‌‌ها به قدری در ذهن مخاطب ایرانی بدیهی و اولیه هستند که کارگردان به وفور از آن‌ها برای شخصیت‌پردازی و پیش‌برد داستان استفاده می کنند. بدین‌ترتیب منظور مورد‌ نظر خود را انتقال می‌دهد و مخاطب نیز احتمالاً به‌ صورت ناخودآگاه آن را درک می‌کند.

exploring metaphorical conceptualizations involving the source domain up/down in iranian cinema: a case study of the films ’dancing in the dust’ and ’fireworks wednesday’

the pervasive presence of metaphorical conceptualizations in human everyday life has long been a subject of interest for cognitive linguistics researchers. this study investigates the use of the source domain “up/down” in a multimodal medium like cinema, drawing upon lakoff and johnson’s (1980a, 2003) conceptual metaphor theory, forceville’s (2006, 2008, and 2016) theory of pictorial and multimodal metaphors, and kövecses’s (2020) views on visual metaphors. the goal is to explore the application of orientational metaphors with this source domain not only in verbal but also in visual forms. to achieve this, the persian-language feature films, “dancing in the dust” and “fireworks wednesday,” were analyzed. the findings reveal that the filmmaker employs visual representations of up/down concepts as a metaphorical source domain to convey abstract concepts through conceptual metaphors. in both films, these metaphors are often employed solely in the visual mode to ensure the audience’s unconscious understanding of the characters’ abstract situations. the widespread presence of conceptual metaphors related to this source domain in persian-language films indicates their inherent familiarity and primacy in the minds of iranian viewers, allowing directors to frequently use them for character development and plot progression, and effectively convey their intended messages which the audience likely grasps subconsciously.