متمم های ریشۀ dā در زبان اوستایی و فارسی باستان

در زبان‏های ایرانی دوره‌ باستان (اوستایی و فارسی باستان) علاوه بر ساختمان تصریفی می توان روابط نحوی و نقش‏های معنایی هر یک از حالت های دستوری و حاشیه‏ای را بررسی کرد. در این زبان‏ها، متمم های فعل که می‏توانند اسم، صفت و یا ضمیر باشند، از طریق حالت نشانی بازنمایی می‏شوند که با توجه به فعل بر نقش های گوناگونی دلالت دارند. بازنمایی متمم‏های فعل و کارکرد حالت‏ها با افعال مختلف، تاکنون جز اشاراتی مختصر، مورد توجه محققان این حوزه نبوده است. به این دلیل، بررسی این موضوع در زبان‌‏های ایرانی باستان قدری مغفول مانده است. از این رو، در این نوشتار به بررسی متمم‏های یکی از ریشه‏های فعلی پرکاربرد و پربسامد زبان اوستایی، dā، پرداخته می شود که در متون اوستایی بیشتر در معانی دادن، آفریدن و قراردادن و در کتیبه‏های فارسی باستان با بسامدی کم در معانی آفریدن و دادن آمده است. چنانکه از بررسی جملات حاوی ریشۀ dā برآمد، متمم های این ریشه، با توجه به معنی و بافت جمله در زبان فارسی باستان در حالت های مفعولی و برایی و در زبان اوستایی در حالت‏های مفعولی، برایی، اضافی و دری در نقش‎های معنایی متعددی چون موضوع/ کنش‏پذیر، پذیرنده، بهره‏ور، تمیز و مکان ظاهر شده‏اند.

the complements of the root dā in avestan and old persian languages

in ancient iranian languages (avestan and old persian), in addition to inflectional structure, syntactic relations and semantic roles of the core and local cases would be examined. in these languages, the complements of the verb, which can be nouns, adjectives, or pronouns, are represented through case markers that indicate different roles depending on the verb. the representation of verb complements and the function of cases in the accompaniment of different verbs have not been the attention of researchers in this field, except for brief references- it is better to say that the investigation of this issue has been somewhat neglected in ancient iranian languages. therefore, in this article, the complements of one of the commonly used and more frequent roots of the avestan language- but not of the old persian- dā, have been investigated. in the avestan texts, it is mostly found in the meanings of giving, creating, and setting, and in the old persian inscriptions, it means giving and creating. according to the analysis of the sentences containing the root dā, the complements of this root, depending on the meaning and context, are shown by the accusative and dative cases in the old persian, and accusative, dative, genitive and locative cases in the avestan. either of them has several semantic roles, such as theme/patient, recipient, beneficiary, object complement, goal, and location.