نقش رنگ‌ واژه‌ها در ساخت جای نام‌ های ایران

نام ‌های جغرافیایی از بخش‌ های قدیمی هر زبان هستند. جای‌نام‌ شناسی علم بررسی نام مکان‌های جغرافیایی است و هدفش بررسی نام‌های جغرافیایی به قصد دست‌یابی به ریشه، معنا و ساختار آن‌ها است. در نام‌های جغرافیایی ایران رنگ‌واژه‌هایی هم‌چون سفید (آق)، سرخ، سبز، کبود، زرد (زرین)، سیاه (قره) و مانند آن پربسامد هستند. چگونه ممکن است درخت سیاه باشد و چشمه زرد و خاک ‌سفید؟ پرسش این تحقیق آن است که رنگ‌واژه‌ها در ساخت ‌جای‌نام‌‌های ایران چه نقشی دارند؟ پیکرۀ نام‌هایی که در این تحقیق بررسی شده‌اند، اغلب از در‌گاه ملی آمار ایران و در مواردی اندک از منابع دیگر به دست آمده‌‌اند. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد که یکی از ویژگی‌های پرتکرار در ساخت جای‌نام‌‌ها استفاده از رنگ‌واژه‌ها است. رنگ خاک، یا بستر زمین، رنگ گیاهان و گل‌ها و نیز جلوه‌های مختلف آن‌ها از دور (همانند رنگ تیره یا سبز دریا از دور) رنگ فلزات و کانی‌ها و مواردی از این قبیل باعث شده که مردم هر جامعه‌ای برای بار اول از ویژگی ظاهری هر مکان برای اشاره به آن استفاده کنند. روش به کار رفته در این تحقیق قیاسی است؛ به این صورت که جای‌نام‌ استان‌های مختلف با زبان‌ها و گویش‌های مختلف، باهم مقایسه می‌شوند.