بررسی واژه‌‌‌‌های مختوم به –ی فارسی در گفتار گویشوران ترکی‌‌ آذربایجانی در چارچوب مدل زبان ماتریس

در این پژوهش واژه‌‌‌‌های مختوم به -ی فارسی در گفتار گویشوران ترکی‌‌ آذربایجانی در چارچوب مدل زبان ماتریس مطالعه شده است. داده‌‌ها از تعاملات زبانی گویشوران ترکی‌‌ آذربایجانی در بافت‌‌های مختلف محاوره‌‌ای گردآوری شده‌‌اند. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی انجام یافته است. ابتدا صورت‌‌های مختلف تک‌‌‌‌‌واژ وابستۀ هم‌‌‌نام -ی فارسی طبق فرضیۀ دسترسی متفاوت، به تک‌‌‌‌‌واژهای نظام‌مند متقدم (-‌‌‌‌‌ی اشتقاقی و -ی نکره) و تک‌‌‌‌‌واژهای نظام‌مند بیرونی‌ متاخر ( -ی دوم شخص مفرد فعل و -ی صورت تصریفی فعل بودن در زمان حال) طبقه‌‌‌بندی و سپس تظاهر آوایی همین تک‌‌‌‌‌واژها در گفتار گویشوران ترکی‌‌ آذربایجانی براساس اصول و فرضیه‌‌‌‌های مدل زبان ماتریس تحلیل شد. عدم ظهور تک‌‌‌‌‌واژهای وابستۀ -ی دوم شخص مفرد فعل و -ی صورت تصریفی فعل بودن در زمان حال در گفتار گویشوران ترکی‌‌ آذربایجانی، به دلیل ماتریس‌بودن زبان ترکی‌‌ آذربایجانی بوده است تا تک‌‌‌‌‌واژهای نظام‌مند بیرونی ‌‌‌متاخر آن زبان در سطح صورت‌بندی انتخاب شوند و چارچوب نحوی-ساخت‌واژی زبان ترکی‌‌ آذربایجانی را بر جملات حاکم کنند. اما تک‌‌‌‌‌واژهای نظام‌مند متقدم فارسی (-ی اشتقاقی و -ی نکره) به دلیل تاثیرگذاری در معنا و مفهوم جملات، نقشی در تعیین ساخت نحوی جمله‌‌ها ندارند و به‌راحتی می‌‌‌توانند با ملحق‌شدن به سازه‌‌های محتوایی، در گفتار گویشوران ترکی‌‌‌ آذربایجانی ظاهر شوند. بنابراین، بین انتخاب تک‌‌‌‌‌واژها در سطوح انتزاعی تولید گفتار و ظهور یا عدم ‌‌‌‌ظهور آن‌ها در گفتار گویشوران دوزبانه ارتباط وجود دارد و می‌‌توان در چارچوب این مدل، راه‌‌‌‌یابی یا عدم راه‌‌یابی سازه‌‌ها از زبانی به زبان دیگر را تبیین کرد.