مفهوم ‌سازی استعاری حجاب در گفتمان رسانه‌ای داخل کشور؛ رویکردی شناختی و تحلیل گفتمانی

پژوهش حاضر می‌کوشد استعاره‌های مفهومی رایج در گفتمان حجاب را با رویکرد زبان‌شناسی شناختی و براساس دو نظریۀ استعارۀ مفهومی (لیکاف و جانسون، 1980) و تحلیل انتقادی استعاره (چارتریس-بلک، 2004) تحلیل کند. در این پژوهش توصیفی-تحلیلی، داده‌ها متشکل از عبارات استعاری مرتبط با موضوع حجاب است که از متون رسانه‌ای داخل کشور شامل خبرگزاری‌های فارس، مشرق‌نیوز، مهر، تسنیم، باشگاه خبرنگاران جوان و نیز پایگاه اینترنتی خبرآنلاین استخراج شده‌اند. استخراج داده‌ها به کمک روش جستجوی کلیدواژه و در یک دورۀ زمانی یک‌ساله از ابتدای تیرماه 1401 تا انتهای خردادماه 1402 صورت گرفته است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که حوزۀ مفهومی جنگ مهم‌ترین حوزۀ مبدا برای مفهوم‌سازی حجاب است که استعاره‌های مفهومی متعددی از قبیل »حجاب، جبهه است «، »حجاب، سلاح است « و »حجاب، سنگر است « را شامل می‌شود که آن‌ها را می‌توان ذیل کلید مفهومی »مقولۀ حجاب، میدان جنگ است « قرار داد. علاوه بر جنگ، حوزه‌های دیگری مانند محافظت، ساختمان و بازار نیز برای مفهوم‌سازی حجاب به کار رفته‌اند. در طرف مقابل، مفهوم بی‌حجابی نیز با استعاره‌هایی از حوزۀ جنگ، بیماری، گیاهان، آتش و بازار بیان شده‌اند. کارکرد استدلالی و عاطفی این استعاره‌ها تولیدکنندگان گفتمان حجاب را قادر می‌سازد تا نگرش‌ها و باورهای ایدئولوژیکی خود را به ‌صورتی موثر منتقل و ترویج کنند.