تنوع ساخت فعل در گونه‌های فارسی کابلی، هروی و هزارگی افغانستان

پژوهش‌ های مقایسه‌ ای در زمینه زبان ها و گویش ‌های ایرانی به دلیل »پیکره‌ بنیاد « بودن آن، به گونۀ مقبولی در ایران صورت نگرفته و این موضوع انجام مطالعات تطبیقی بین گونه‌ های معتبر زبان فارسی را دشوار می‌ سازد. به جهت فقدان نهادهای نظارتی و حمایتی در مورد فارسی دری در افغانستان و نیز وجود جنگ‌ های فرسایشی و همچنین مهاجرت‌های گسترده، به جایگاه زبان فارسی در آن سرزمین عنایت کافی مبذول نشده است. در غیاب چنین توجهی در آن کشور همسایه و مسلمان که پیوندهای عمیق فرهنگی با ایران دارد، ضروری می ‌نماید تا زمینۀ مطالعات گویشی در مورد فارسی دری در دانشگاه های ایران تقویت شود. این پژوهش از نتایج یک تحقیق میدانی در زمینۀ بررسی تطبیقی گویش های مرزی ایران است. برای مزید اطمینان، آثاری که به بررسی گویش های فارسی افغانستان پرداخته، مورد بازبینی قرار گرفته اند. به علاوه پژوهشگر برای امکان مقایسۀ تنوعات ساخت فعل در گویش ‌های کابلی، هروی و هزارگی از طریق مصاحبه و همچنین مشاهده مستقیم، داده‌ های مورد نیاز را استخراج و ثبت کرده است. تعداد گویشوران در هر کدام از گویش‌ های مورد نظر 5 نفر از دانشجویان افغانستانی واحد بین‌ الملل دانشگاه بیرجند با میانگین سن 30 سال در 2 گونۀ جنسیتی است. نتایج پژوهش حاضر حاکی از شباهت نسبی الگوی رده شناختی حاکم بر گویش های کابلی، هروی و کابلی با فارسی معیار و به ویژه گویش‌ های مرزی خراسان در حوزه ‌هایی چون زمان‌ های فعل، ساخت‌ های امر و نفی، مجهول و انواع سببی است. گویش هزارگی نسبت به گویش ‌های فارسی هروی و کابلی از تفاوت‌ های واژگانی و دستوری قابل توجهی با فارسی معیار در ایران برخوردار است.