تکواژهای منفی ‌ساز در زبان ترکی آذری

در تمامی زبان‌ها روشی برای منفی‌کردن بخش های مثبت وجود دارد که جزئی جدایی‌ناپذیر از آن زبان ها است. زبان ترکی آذری نیز از این قاعده مستثنی نیست. در خصوص در زبان ترکی آذری مطالعاتی انجام شده، ولی بیش‌تر جنبه نحوی مقوله‌ منفی‌سازی بررسی شده است و در زمینه‌ ساخت‌واژی نیاز به بررسی های دقیق تری وجود دارد. بنابراین در این مقاله سعی شد مقوله‌ منفی‌سازی از نظر ساخت‌واژی بررسی شود. به همین منظور داده‌هایی از شم زبانی نویسنده و سایر گویشوران این‌ زبان و همچنین جملاتی از سه کتاب ترکی کلیات اشعار ترکی شهریار به انضمام حیدربابایه سلام (با مقدمه، تصحیح و تعلیقات حمید محمدزاده،1392) ، «آتالار سوزو» اثر فرهاد صادقی قورولو (1390) که حاوی مجموعه‌ای از ضرب المثل های ترکی آذری است و رمان ترکی «شرق جنگل» اثر لی اصلان اوغلو (2009)  جمع‌آوری شدند که حاوی جملات منفی بودند.  سپس تکواژ‌هایی که چه به صورت صریح و چه ضمنی معنای منفی را به جمله القا می‌کردند، استخراج و دسته‌بندی شدند. پس از بررسی این داده‌ها مشخص شد، تکواژهای [ma] و [mə] به عنوان نشانه های نفی صریح در زبان ترکی وجود دارند، که این تکواژها با توجه به زمان افعال به صورت تکواژهای [m] [may] [məy] [məz] [maz] تغییر شکل می دهند. در مقابل نفی صریح، نفی ضمنی قرار دارد که یا با استفاده از افعال نقض، جمله مفهومی منفی پیدا می‌کند و یا حضور برخی از ادات مفهومی منفی به همراه دارد. به علاوه، برخی از تکواژهای نفی نیز از زبان‌های فارسی و عربی وارد این زبان شده اند.

the negative morphemes in azeri language

in all languages around the world, there is a way to negate the positive parts, which is an inseparable part of those languages. azeri language is no exception, and studies have been conducted on the negative aspects of this language, however the syntactic aspects of this category have most been investigated, there is definitely a need for more detailed investigation in morphological domain. for this purpose, the data from intuition of the writer and other speakers of this language and sentences from three books: the poems of shahriyar, atalar suzu and the story of east of forest which consist of negative sentences were gathered then explicit and implicit negative morphemes were studied. so negative category was investigated morphologically in this paper, and it was noted that the morphemes of [ma] and [mə] are as signs of explicit negation in azeri language. in the present research, it is depicted that these morphemes in terms of the tense of the verbs transfigure into the forms of [m] [may] [məy] [məz] [maz]. in contrast to explicit negation, there is implicit negation. that is, the sentence takes a negative meaning through some verbs. the adjuncts also play a role in the negative process. in addition, some of these morphemes have been transferred from persian and arabic languages to azeri language.