ساخت فعل مرکب و عبارت فعلی در چند نوشتۀ فارسی میانه

زبان فارسی میانه یا پهلوی از زبان‌های ایرانی میانۀ جنوب غربی است و چنان‌که از نامش پیداست بازماندۀ گونه‌ای از فارسی باستان است. بنابراین، از لحاظ تحول تاریخی، زبان فارسی باستان به فارسی میانه و فارسی میانه به فارسی نو تبدیل شده است. پس از دگرگونی زبان فارسی میانه و رواج فارسی نو، برخی از ساختارهای زبانی از جمله ساخت فعل مرکب و عبارت فعلی نیز دگرگون شد. در این پژوهش پرسش اصلی این است که ساخت فعل مرکب و عبارت فعلی در سه متن فارسی میانه (اندرز مهرسپندان، روایت پهلوی و کارنامۀ اردشیر بابکان) چگونه بوده است. برای رسیدن به پاسخ، تمامی فعل‌های مرکب و عبارت‌های فعلی از سه متن‌ فارسی میانۀ مذکور گردآوری و بر اساس ساختار و اجزای تشکیل‌دهندۀ آن‌ها طبقه‌بندی شد. نتیجۀ این پژوهش نشان داد در سه متن یادشده ساخت فعل مرکب شامل اسم + همکرد؛ صفت + همکرد؛ قید یا قید پیشوندی + همکرد و گروه حرف اضافه‌ای+ همکرد می‌شود. ساخت عبارت فعلی نیز به صورت حرف اضافه+ اسم+ فعل؛ حرف اضافه+ اسم معنی+ فعل؛ حرف اضافه+ قید+ فعل است. شناخت ساختارهای فعل مرکب و عبارت فعلی برای تهیۀ واژه‌نامۀ زبان فارسی میانه سودمند خواهد بود و پژوهشگران را در شناخت این ساختارها در زبان فارسی یاری خواهد داد.

compound verbs and verbal phrases in some middle persian texts

middle persian is one of the middle iranian languages. historically old persian has changed to middle persian and middle persian has become new persian. after the transformation of middle persian and the spread of new persian, some linguistic structures, including the structure of compound verbs and verbal phrases also changed. in this research, compound verbs and verbal phrase in middle persian will be studied. samples of compound verbs and verbal phrases were collected from three middle persian texts including andarz ī mehrspandan, kārnāmag ī ardashīr ī bābakān and pahlavi ravāyat. these compound verbs and verbal phrases were classified according to their structures and components. the result showed that in the three mentioned texts, the structure of a compound verb include noun + light verbs; adjective + light verbs; preposition or adverb + light verbs and the preposition group + light verbs. the verbal phrases are constructed as follows: preposition + noun + verb; preposition + abstract nouns + verb; prepositions + adverb + verb. recognizing and categorizing the structures of compound verbs and verbal phrases will be useful for preparing any middle persian dictionary. it will also help us to better understand these structures in new persian.